Γενοκτονία στον Πόντο: Έλλενοι επέθαναν

 

Ο Γολγοθάς των Ρωμιών του Πόντου και των Μικρασιατών άρχισε με βία το 1914 και ολοκληρώθηκε με χειμάρρους αίματος το 1923 αφήνοντας έναν τραγικό απολογισμό σε ανθρώπινες απώλειες

Του Χ.Κ. Λαζαρόπουλου

Έχουν περάσει χρόνια από την εποχή που μαζεύονταν σε ένα γραφικό καφενείο της Κοκκινιάς υπερήλικες πρόσφυγες που έπιναν τον καφέ τους, διάβαζαν εφημερίδες κι έλεγαν ιστορίες για τις αλύτρωτες πατρίδες. Πόντιοι, Κωνσταντινουπολίτες, Μικρασιάτες ήταν ένα μείγμα ανθρώπων που έμοιαζε με το ψηφιδωτό του Ελληνισμού πριν από την Καταστροφή.

Απ’ αυτό το καφενείο, κοντά στην πλατεία της Οσίας Ξένης, περνούσε συχνά και ειδικά στις περιοδείες του ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής και τότε βουλευτής Β’ Πειραιώς κ. Παναγιώτης Κρητικός. Πάντοτε έβλεπε έναν ηλικιωμένο, τον Ευγένιο, καθισμένο σε μια καρέκλα να παίζει το κομπολόι του και να παρακολουθεί τους άλλους και να λέει ιστορίες πώς εγκατέλειψαν την πατρίδα και στριμώχτηκαν στις ξύλινες παράγκες «για το ονόρε του Κεμάλ».

Λίγο πριν από κάποιες εκλογές, ο μπάρμπα – Ευγένιος έπιασε τον κ. Κρητικό: «Άκου να σου πω Παναή, πάνε στους δικούς τους και πε τους για το έγκλημα που μένει ατιμώρητο. Έλλενοι επέθαναν στον Πόντον και την Μικράν Ασία κι όχι μόνον οι Αρμεναίοι. Οι αγαρηνοί εμάς ατίμωσαν κι όχι μόνο δαύτους…».

Πραγματικά, τότε υπήρξε μια σημαντική πρωτοβουλία στην οποία πρωταγωνίστησαν εκτός από τον κ. Κρητικό, ο μεγάλος αγωνιστής κ. Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο Θρακιώτης πολιτικής κ. Παναγιώτης Σγουρίδης, ο πρώην υπουργός κ. Λευτέρης Βερυβάκης, ο ιστορικός κ. Βλάσης Αγτζίδης, ο αείμνηστος καθηγητής Νεοκλής Σαρρής και πολλοί άλλοι. Ο στόχος επιτεύχθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1994 όταν η τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου προώθησε στη Βουλή την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Τότε η Ολομέλεια της Βουλής ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».

«Ο Μάιος είναι διπρόσωπος μήνας. Για τη Ρωμιοσύνη επεφύλαξε δύο καλά και δύο τραγωδίες: Στις 2 Μαΐου 1919 ο Ελληνικός Στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη και στις 11 Μαΐου τιμούμε το γενέθλιο της Κωνσταντινούπολης (σ.σ. την ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 330).Δυστυχώς όμως στις 19 Μαΐου 1919 ο Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα κι άρχισε τις σφαγές ενώ στις 29 Μαΐου 1453 η Πόλις εάλω» έλεγε πολύ σωστά ο Νεοκλής Σαρρής.

Οι συνεχιστές των Κομνηνών

Ο Ελληνισμός του Πόντου αποτέλεσε το ευγενέστερο και πιο πολεμικό κομμάτι της παλιάς Ανατολικής Αυτοκρατορίας. Όποιος έχει επισκεφθεί την περιοχή μπορεί να δει βυζαντινά κάστρα και φρούρια διασκορπισμένα σε κάθε σημείο, γεγονός που επιβεβαιώνει τη στρατηγική σημασία που είχε για τη Ρωμιοσύνη η περιοχή.

Στα βιβλία του Τζούλιαν Νόργουϊτς μπορεί να διαβάσει με τον πιο γλαφυρό τρόπο τι σημαίνει η επιβίωση της «Ελληνικής Αυτοκρατορίας» σ’ αυτήν την περιοχή επί μία χιλιετία και περισσότερο. Ήταν ο λιμενοβραχίονας όπου έπεφταν τα κύματα από τις ορδές διαφόρων βαρβάρων επιδρομέων και αποτρέπονταν ώστε να διατηρηθεί ο δυτικός πολιτισμός όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πώς θα ήταν ο σημερινός κόσμος αν οι Πέρσες, οι Άραβες και οι Σελτζούκοι δεν έβρισκαν αντιστάσεις από τα ρωμέικα οχυρά στον Πόντο.

Έτσι γεννήθηκε ο θρύλος των ακριτών της Αυτοκρατορίας, οι οποίοι έτυχαν ιδιαίτερων τιμών από ηγέτες που πέρασαν από τον Πόντο. Ο Ιουστινιανός, ο μέγας στρατηλάτης Βελισσάριος, ο Ηράκλειος και ο Βασίλειος Β’ Βουλγαροκτόνος αποτελούν τα πρόσωπα που ανεγνώρισαν τη σημασία του Πόντου γι’ αυτό εργάστηκαν ώστε να συγκροτηθούν στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ιδρύθηκαν εκκλησίες και σημαντικές Μονές, ενώ δημιουργήθηκαν μερικά από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά κέντρα για τη διαφύλαξη της πραγματικής ελληνικής Παιδείας.

Δύο αυτοκρατορικές δυναστείες, οι Λεκαπηνοί και οι Κομνηνοί κατάγονταν από την περιοχή της Κασταμονής. Ειδικά, ο θρύλος των Κομνηνών είναι γραμμένος με το ακρωνύμιο «αίμα» (Αλέξιος, Ιωάννης, Μανουήλ και Ανδρόνικος) στα 128 χρόνια που κράτησαν το πηδάλιο της Αυτοκρατορίας. Μια ακόμα σημαντική οικογένεια Ελλήνων του Πόντου που διακρίθηκε στην ιεραρχία της Αυτοκρατορίας ήταν οι Γαβράδες, οι οποίοι είχαν τον τίτλο των δουκών στη Χαλδία.

Όταν το 1204 έγινε η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους μισθοφόρους του Πάπα για την Δ’ Σταυροφορία, ιδρύθηκε η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Εκείνη την εποχή εντάθηκε η έννοια της αντίστασης και του πολέμου που έπρεπε να αντιμετωπίσουν οι Πόντιοι για να επιβιώσουν.

Χαρακτηριστικές είναι οι φράσεις του ακριτικού έπους της Κερασούντας που λέγεται «Αιχμάλωτον»:

Ακρίτας κάστρον έχτιζεν

τριγύρω’ς σα ραχία

Απάν’ του κόσμου τα φυτά εκεί

φέρ’ και φυτεύει,

απάν’ του κόσμου τα πουλιά,

εκεί πάγνε φωλεύ’νε.

Αυτή είναι η αλήθεια του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Όπου δεν υπάρχει ζωή έρχεται να τη δημιουργήσει με αγάπη και να την υπερασπιστεί ακόμα και με αίμα.

Ο οθωμανικός ζυγός

Ακόμα και μετά την αποκατάσταση της τάξης, όταν το 1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ξαναμπήκε θριαμβευτής από την Χρυσή Πύλη στην Κωνσταντινούπολη, η αυτοκρατορία των Κομνηνών είχε το χαρακτήρα του ανατολικού προκεχωρημένου φυλακίου. Ο επίσημος τίτλος του ύπατου άρχοντα ήταν «Αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβηρίας και Πειρατείας».

Η διείσδυση των Οθωμανών στην Ανατολή λειτούργησε όπως ο μεταστατικός καρκίνος. Νέκρωνε άτακτα κάθε ζωντανό κύτταρο της Ρωμιοσύνης.

Ένας άλλος σεβαστός ακαδημαϊκός δάσκαλος, ο κ. Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης έχει επισημάνει κάτι εύστοχο. «Με την πρώτη άλωση γεννήθηκε η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας με την δεύτερη άλωση έπρεπε να γίνει πρόδρομος του μηνύματος “Ελευθερία ή Θάνατος” στην οποία στηρίχθηκε ο Αγώνας της Παλιγγενεσίας αιώνες αργότερα». Οι ακρίτες του Πόντου έδωσαν πολλές μάχες κάτω από αντίξοες συνθήκες και τελικά παραδόθηκαν στις 15 Αυγούστου 1461, οκτώ χρόνια μετά την πτώση της Πόλης.

Οι Πόντιοι διαφύλαξαν την ελληνική ταυτότητά τους με τη γλώσσα, την παιδεία και κυρίως τη θρησκεία. Αναπτύχθηκαν πληθυσμιακά και πνευματικά ενώ παρακολουθούσαν τις εξελίξεις σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Η ίδρυση του νεοελληνικού κράτους βρήκε τον ποντιακό Ελληνισμό να είναι καλά ριζωμένος στις προαιώνιες εστίες του και να ανθεί. Στις αρχές του 20ου αιώνα,, οι Έλληνες του Πόντου ξεπερνούσαν τις 700 χιλιάδες ψυχές.

Σχολεία, εκκλησίες, τυπογραφεία, λέσχες, θέατρα, εφημερίδες και ο,τιδήποτε μπορεί να επιβεβαιώσει την πνευματική ευημερία μιας κοινότητας είχε ελληνικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής, η Τραπεζούντα και η Σαμψούντα δεν είχαν να ζηλέψουν τις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις.

Η θηλειά των Νεότουρκων

Η αρχή του δράματος άρχισε το 1908 όταν το κίνημα των Νεότουρκων έπαιξε τον πιο ύποπτο ρόλο στην οθωμανική ιστορία. Με πρόσχημα την ισονομία έδωσε ψεύτικες ελπίδες στις μειονότητες που ζούσαν στην αυτοκρατορία αλλά στοχοποίησε πρόσωπα και οικογένειες. Το κίνημα αποδείχθηκε μια συμμορία σφαγέων που τάχθηκε εναντίον της ισονομίας και προώθησε την εθνοκάθαρση σε κάθε σημείο της τότε Αυτοκρατορίας.

Οι γενίτσαροι του κινήματος μάλιστα χρησιμοποίησαν την ιδέα του «παντουρκισμού» για να συσσωρευτεί θυμός εναντίον των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι άρχισαν οι εκτοπίσεις και η τρομοκρατία εναντίον των Ποντίων Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων.

Γερμανοί αξιωματικοί εκπόνησαν το σχέδιο «Αμελέ Ταμπουρού». Αντικειμενικός σκοπός του σχεδίου ήταν η εξόντωση όλων των ανδρών που θα αρνούνταν να καταταγούν στον τουρκικό στρατό. Έτσι συγκροτήθηκαν αυτά τα τάγματα εργασίας κι έβαζαν «τρόφιμους» να εργαστούν σε λατομεία, ορυχεία και κατασκευές δρόμων κάτω από κυριολεκτικά εξοντωτικές συνθήκες. Επέζησαν ελάχιστοι.

Οι Πόντιοι αντέδρασαν και η πολεμική ψυχή τους ξεσήκωσε αντάρτικο που δύσκολα θα το αντιμετώπιζαν οι Τούρκοι, όπως συνέβη το 1916 με τους Αρμενίους. Ο Μουσταφά Κεμάλ μισούσε τους Ρωμιούς και πολύ περισσότερο τους Πόντιους που κατάφερναν εύστοχα και ισχυρά κτυπήματα στον εθνικιστικό στρατό που είχε οργανώσει.

Η χαμένη ευκαιρία

Η αποβίβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη είχε δώσει ελπίδες στους Ποντίους να αναβιώσουν το κράτος των Κομνηνών. Γι’ αυτό ως το 1921 είχαν συγκροτηθεί ανταρτικές ομάδες 12 χιλιάδων ανδρών.

Παρά τις εκκλήσεις που έκαναν οι προύχοντες των ελληνικών κοινοτήτων στον Πόντο, η ελληνική ηγεσία (σ.σ. τόσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος,όσο κυρίως ο αμφιλεγόμενος Νικόλαος Στεργιάδης σε συνεργασία με τη συντεχνία των ανωτάτων αξιωματικών) όχι μόνο δεν υποστήριξε το αίτημα για τη συγκρότηση Ποντιο-αρμενικού κράτους αλλά και τη χρησιμοποίηση των ανταρτικών ομάδων.

Κάποιοι κώφευσαν (σ.σ. σκοπίμως;) στις απειλές των εθνικιστών του Κεμάλ. Οι αιμοσταγείς Εμβέρ πασάς, ο Ταλαάτ, ο δρ. Σακίρ, ο δρ. Ναζί, ο Νουρεντίν, ο σφαγέας της Σμύρνης και του εθνομάρτυρα Μητροπολίτη της Χρυσόστομου είχαν πάρει την απόφαση να εξοντώσουν τον Ελληνισμό.

Εθνοκάθαρση με γερμανική καθοδήγηση

Μπροστά στον άφωνο Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’, ο Τούρκος πρωθυπουργός Σεφκέτ πασάς είχε δηλώσει: «Θα σας κόψουμε τα κεφάλια, θα σας εξαφανίσουμε. Ή εμείς θα επιζήσουμε ή εσείς». Από τον Ιούλιο του 1909, οι ηθικοί αυτουργοί των εγκλημάτων εναντίον του Ελληνισμού και των χριστιανικών πληθυσμών στην Τουρκία, οι Γερμανοί, συνέκριναν τους Έλληνες και τους Αρμενίους ως εμπόδιο στα σχέδιά τους για οικονομική διείσδυση στην Ανατολή. Ο πρόγονος των Ναζί που εκπαίδευε τα στίφη του Κεμάλ, ο στρατηγός Λίμαν Φον Σάντερς δίδασκε: «Η Τουρκία δεν έχει ουδεμίαν ασφάλειαν ούτε δύναται να οργανωθεί ελευθέρως εις το μέλλον, λόγω της παρουσίας των Ελλήνων».

Ο Ούννος πρόγονος των μακελάρηδων της Ευρώπης Σάντερς έλεγε στους Τούρκους: «Σας διαβεβαιώνω ότι οι παγωνιές και το κρύο του χειμώνα, οι βροχές και η μεγάλη υγρασία, ο ήλιος και η τρομερή ζέστη του καλοκαιριού, οι αρρώστιες του εξανθηματικού τύφου και της χολέρας, οι κακουχίες και η ασιτία, θα φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα, με τις σφαγές που λογαριάζετε να κάνετε εσείς». Πέθαναν 353 χιλιάδες Πόντιοι εξ αιτίας αυτής της πρακτικής του «λευκού θανάτου».

Το άνθος του Ποντιακού Ελληνισμού δολοφονήθηκε εν ψυχρώ και με τον χειρότερο τρόπο τον Σεπτέμβριο του 1921 στην Αμάσεια. Επικεφαλής του «Ιστικλάρ Μουχακεμεσί» (Δικαστηρίου Ανεξαρτησίας) ήταν ο ημίτρελλος δικηγόρος από την Μπάφρα Καβατζέ Ζατέ Εμίν Μπέης. Από μίσος και παράνοια δίκασε εις θάνατον και τον επίσκοπο Πάφρας-Ζήλων Ευθύμιο Αγριτέλλη, ο οποίος όμως είχε ήδη πεθάνει στις φυλακές Αμασείας τέσσερις μήνες πριν! Πολλοί δικάστηκαν ερήμην, γιατί είχαν προλάβει και ήσαν εκτός Τουρκίας ενώ διέταξε να κρεμαστούν 69 άτομα στην κεντρική πλατεία της Αμασείας.

Κατά διαταγή του Μουσταφά Κεμάλ, ο εθνικός ήρωας των Τούρκων Τοπάλ Οσμάν ευθύνεται για τη σφαγή 80 χιλιάδων Ελλήνων του Πόντου.

Οι Πόντιοι στη σημερινή πραγματικότητα

Υπήρξαν κι άλλοι πολλοί Πόντιοι που πέρασαν κακουχίες κι άντεξαν, άλλοι που παραμένουν κρυφοχριστιανοί και δηλώνουν Ρωμιοί ακόμα και στις βορειοανατολικές εσχατιές της γείτονος, άλλοι που βρέθηκαν στη Σοβιετική Ένωση βίωσαν πάλι προσφυγιά και διωγμό καταλήγοντας πάλι στη μητέρα – πατρίδα, την Ελλάδα.

Ο Ευγένιος της Κοκκινιάς έλεγε στους πιτσιρικάδες της περιοχής να κάνουν δύο πράγματα στη ζωή τους: αν δεν μάθουν πυρρίχιο (τον αρχαιότερο ελληνικό πολεμικό χορό) να μην παρουσιαστούν στο στρατό και να μην παντρευτούν αν δεν καταλάβουν τι σημαίνει ο στίχος «Η Ρωμανίαν κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο».

Αντί επιλόγου, θα επισημάνουμε ότι ο Ποντιακός Ελληνισμός έχει δείξει με την πορεία του πως τα ιερά και τα όσια του Έθνους και της Ορθοδοξίας δεν κουρσεύονται. Την αρχή τιμούμε σήμερα.

Πηγή: newsbomb.gr