Το Σχίσμα του 1054, γνωστό επίσης ως Μεγάλο Σχίσμα, ήταν το γεγονός που διαίρεσε το Χριστιανισμό σε Δυτικό Καθολικισμό και Ανατολική Ορθοδοξία.
Αν και εντοπίζεται χρονολογικά στο έτος 1054, όταν ο Πάπας Λέων Θ΄ και ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος αντάλλαξαν μεταξύ τους αναθέματα, το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης περιόδου αποξένωσης μεταξύ των δύο εκκλησιών.
Οι αρχικές αιτίες του σχίσματος ήταν οι διαφωνίες σχετικά με την παπική αρχή — ο Πάπας απαιτούσε να έχει εξουσία ανώτερη των τεσσάρων Πατριαρχών της Ανατολής και να ασκεί δικαιοδοσία πάνω τους, ενώ οι τέσσερις Πατριάρχες υποστήριζαν ότι η πρωτοκαθεδρία του Πατριάρχη Ρώμης ήταν μόνο τιμητική, και έτσι είχε δικαιοδοσία μόνο πάνω στους Χριστιανούς της Δύσης — και η εισαγωγή του όρου filioque στο Σύμβολο της Νικαίας. Υπήρχαν και άλλοι, λιγότερο σημαντικοί καταλύτες για το σχίσμα, συμπεριλαμβανομένης της διαφοράς στη λειτουργική πρακτική και των συγκρουόμενων αξιώσεων περί της αρμοδιότητας.
Η διάσπαση των εκκλησιών με βάση δογματικά, θεολογικά, γλωσσικά, πολιτικά και γεωγραφικά σύνορα, και το θεμελιώδες ρήγμα δεν θεραπεύτηκαν ποτέ. Αν και θεωρείται ότι οι δύο εκκλησίες επανασυνδέθηκαν το 1274 (με τη Β΄ Σύνοδο της Λυών) και το 1439 (με τη Σύνοδο της Φερράρας - Φλωρεντίας), αυτές οι σύνοδοι αποκηρύχθηκαν από τον ορθόδοξο κόσμο συνολικά, δεδομένου ότι οι ιεράρχες είχαν υπερβεί την αρμοδιότητά τους με τη συγκατάθεση σε αυτές τις αποκαλούμενες «ενώσεις». Οι περαιτέρω προσπάθειες να συμφιλιωθούν οι δύο εκκλησίες έχουν αποτύχει. Εντούτοις, διάφορες εκκλησιαστικές κοινότητες, που πλαισίωσαν αρχικά την ανατολική ορθόδοξη εκκλησία έπειτα προσκολλήθηκαν στο Βατικανό, και καλούνται τώρα Ελληνόρυθμες Καθολικές εκκλησίες (Ουνία). Ως επί το πλείστον, όμως, οι δυτικές και ανατολικές εκκλησίες βρίσκονται σε διάσταση. Καθεμία υποστηρίζει ότι είναι η «Μια Αγία, Καθολική και Αποστολική εκκλησία», υπονοώντας ότι ήταν η άλλη ομάδα που άφησε την αληθινή εκκλησία κατά τη διάρκεια του σχίσματος.
Η Σύνοδος της Φλωρεντίας λεγόμενη και Σύνοδος Φερράρας - Φλωρεντίας λέγεται η σύνοδος που από μέρους της Καθολικής εκκλησίας ήταν η συνέχεια της συνόδου της Βασιλείας που είχε αρχίσει το 1431 από τον πάπα Μαρτίνο τον Ε΄ και μεταφέρθηκε σε πρώτη φάση στη Φεράρα της Ιταλίας το 1438 και αργότερα, το 1439 στη Φλωρεντία της Ιταλίας όπου και εκεί συζητήθηκε το ζήτημα της Ένωσης των δυο εκκλησιών -Ανατολικής και Δυτικής- υπό την ηγεσία του πάπα Ευγένιου Δ΄. Το αποτέλεσμα της Συνόδου ήταν να ψηφιστεί η Ένωση των δυο εκκλησιών αλλά εξαιτίας των αντιδράσεων στη Κωνσταντινούπολη να μη γίνει πράξη ποτέ.
Ο Κυριάκος Σιμόπουλος στο βιβλίο του "Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια" περιγράφει γράφει χαρακτηριστικά την κατάσταση του ξεπεσμένου Βυζαντίου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να λάβει παράταση ζωής.
«Ο Ιωάννης Η' Παλαιολόγος ήταν πρόθυμος να εξαγοράσει τη δυτική στρατιωτική βοήθεια με οποιοδήποτε αντάλλαγμα, ένωση εκκλησιών και υποταγή στον Πάπα- η οικονομική εξάρτηση ήταν δεδομένη.
Βέβαια, οι Δυτικοί αδιαφορούσαν για την τύχη του Βυζαντίου. Είχαν εμπλακεί στα δικά τους εσωτερικά προβλήματα. Ο Πάπας, ωστόσο, επιθυμούσε μια συμφωνία υπεροχής με το ανατολικό τμήμα της χριστιανοσύνης για να ανακτήσει την κλονισμένη επιρροή του και να στερεώσει την εξουσία του που αμφισβητούσαν οι λεγόμενοι συνοδικοί.»
Η αντιπροσωπεία με αρχηγούς τον ίδιο τον αυτοκράτορα Ιωάννη Η' και ακόμα το γιό του Μανουήλ Β' Παλαιολόγο, τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ Β', τον Πατριάρχη Πασών των Ρωσιών Ισίδωρο, αποτελούνταν από σχεδόν 700 άτομα,αναχώρησαν από τη Κωνσταντινούπολη επιβιβαζόμενοι σε βενετικά πλοία. Οι Δυτικοί είχαν αναλάβει όλη τη μεταφορά της αντιπροσωπείας καθώς και τη δαπάνη παραμονής της. Την ίδια ώρα στην Κωνσταντινούπολη είχαν σταλεί τρία πολεμικά πλοία και 300 τοξότες προκειμένου να την προστατεύσουν κατά τη διάρκεια απουσίας της ηγεσίας. «Ιλαροτραγωδία » όπως γράφει κι ο Σιμόπουλος.«Ο αυτοκράτορας και η κεφαλή της Ορθοδοξίας αναθέτουν τη φύλαξη της Πόλης σε ξένες δυνάμεις, ταξιδεύουν με ξένα καράβια και δέχονται τη συντήρησή τους κατά τη διάρκεια της συνάντησης κορυφής από τους άσπονδους εχθρούς του Ελληνισμού. Οι κυρίαρχες τάξεις του Βυζαντίου εγκλωβισμένες από τα κρίματά τους και χρεωκοπημένες, δέχονται όλες τις ταπεινώσεις χωρίς ενδοιασμό.»
Για το θέμα του Filioque η διαφωνία συνεχιζόταν τόσο μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών, όσο και μεταξύ του αυτοκράτορα και του Mάρκου Ευγενικού, Μητροπολίτη Εφέσου, κυρίως, που δεν συναινούσε στις δικηγορίστικες ερμηνείες της δογματικής αυτής διαφοράς. Οι ορθόδοξοι τελικά υποχώρησαν και συμφώνησαν στην χρησιμοποίηση της φράσης «εκπόρευση δια του Υιού» κάτι που οι Λατίνοι που εξελάμβαναν ως «εκπόρευση εκ του Υιού» και συμφώνησαν επίσης και στα πρωτεία του Λατίνου πατριάρχη έναντι όλων των ορθόδοξων πατριαρχών της Ανατολής. Έτσι Ιούλιο 1439 σε επίσημη λειτουργία στο μητροπολιτικό ναό της Φλωρεντίας διαβάστηκαν από ελληνικής πλευράς από τον Μητροπολίτη Νικαίας Βησσαρίωνα, οι Όροι της Ένωσης, που έφερε τις υπογραφές των πάντων εκτός από του πατριάρχη Ιωσήφ Β΄ που είχε στο μεταξύ πεθάνει και του Μάρκου του Ευγενικού που αρνήθηκε να υπογράψει καθώς και ο επίσκοπος Ιβηρίας και ο Ιωάννης Ευγενικός –αδερφός του Μάρκου- διάκονος και νομοφύλακας της μεγάλης εκκλησίας, ο Λακεδαίμονος και ο Σταυρουπόλεως Ησαϊας που έφυγε πριν τη λήξη για να μην υπογράψει.
« Μόνος εφάνη και πρώτον και μέσον καν τω τελεί μάχαιρα μεν δίστομος κατά των επι τω ευγενεί σπόρω των ιερών της Εκκλησίας δογμάτων νόθων και μοχθηρών ζιζανίων» , όπως γράφει για τον Μάρκο Ευγενικό ο αδερφός του Ιωάννης Ευγενικός, στη βιογραφία του. Οι ορθόδοξοι αποδέχτηκαν το ρωμαϊκό δόγμα ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορευόταν από τον Θεό Υιό όσο και από τον Θεό Πατέρα και αναγνώριζαν επίσης το πρωτείο του παπισμού. σε αντάλλαγμα ο πάπας θα έστελνε πολεμικές τριήρεις και στρατιώτες για την άμυνα της Κωνσταντινούπολης.
Οι βυζαντινοί εγκατέλειψαν τη Φλωρεντία στις 19 Οκτώβρη του 1439 και φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη στις 1 Φεβρουαρίου του 1440 λαός και κλήρος τους αποδοκίμασε έντονα.Θα ακολουθήσει εμφύλιος διχασμός, οι πάντες θα χωριστούν σε «ενωτικούς» και «ανθενωτικούς», και ο αδερφός του αυτοκράτορα, αρνούμενος την ένωση, θα κάνει με τη βοήθεια των Τούρκων πραξικόπημα για να πάρει την εξουσία στα χέρια του. Η Ένωση, τελικά, επισημοποιήθηκε λίγους μήνες πριν την Άλωση, από τον τελευταίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΑ΄ Παλαιολόγο, ο οποίος εκ του λόγου αυτού και δεν είχε ορίσει πατριάρχη.
Φωτογραφία: Από το έργο του Benozzo Gozzoli, Journey of the Magi που θεωρείται ότι απεικονίζει τον αυτοκράτορα Ιωάννη Η' Παλαιολόγο.
Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα για το Geopolitics
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.