Η Τουρκική ανταρσία 1963-64

 

ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ

Φωτοτυπία της «Χαραυγής» των τότε αιματηρών ημερών.

Πρώτη απόπειρα κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας
Ο Χαράλαμπος Λόττας εξιστορεί τα γεγονότα που οδήγησαν στα Ματωμένα Χριστούγεννα

Πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία και μεγάλη προσέλευση συμπατριωτών μας, το βράδυ της 11ης Δεκεμβρίου 2014 στο Λονδίνο, η ομιλία του Στρατηγού εν αποστρατεία Χαράλαμπου Λόττα, στο οίκημα της Αδελφότητας στο βόρειο Φίνσλεϊ, με θέμα «Η τουρκοκυπριακή ανταρσία του 1963-64 - Η πρώτη απόπειρα κατάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας». Την εκδήλωση διοργάνωσαν η ΠΟΜΑΚ (Παγκόσμια Ομοσπονδία Αποδήμων Κυπρίων) και η Ελληνική Κυπριακή Αδελφότητα.

Ο Στρατηγός Χ. Λόττας, ο οποίος είναι και ο πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Εθελοντών Αγωνιστών 1963-64, έκανε μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα του 1963/64 και εξήγησε πώς οι Ελληνοκύπριοι προσπάθησαν και κατάφεραν να αντιμετωπίσουν με άνισες δυνάμεις την τουρκοκυπριακή ανταρσία εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, όταν προσπάθησαν να την καταλύσουν και να την αντικαταστήσουν με δύο ομόσπονδα κράτη.

Ο Στρατηγός ξεκίνησε λέγοντας ότι «Είναι δεδομένο χρέος των επιζώντων να τιμούν τους ήρωες και τους μάρτυρες, η απότιση φόρου τιμής προς όλους εκείνους που έσπευσαν εθελοντικώς να υπερασπίσουν την Πατρίδα και τελικώς να θυσιάσουν τη ζωή τους κατά την επιτέλεση του υπέρτατου χρέους. Η αποτίμηση επιβάλλεται σήμερα και από το γεγονός ότι ασυνήθης και εντελώς απροσδόκητος ερευνητικός ζήλος ανέλαβε να αποδείξει, δήθεν, ότι σφαγιαστές και γενοκτόνοι ήσαν οι αγωνισθέντες κατά των Τούρκων, την περίοδο 1963/64.

Ακόμα και κατά την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου και προ της ανακηρύξεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι Τούρκοι άρχισαν τις ανατρεπτικές προετοιμασίες τους, προετοιμασίες εν ψυχρώ και που ξεκίνησαν πολύ πριν από την αλλαγή σημείων του Συντάγματος (13 Σημεία Αρχ. Μακαρίου)...». Αναφέρθηκε στη σύλληψη από τους Βρετανούς του τουρκικού πλοιαρίου Ντενίζ το 1959, και ότι οι Τούρκοι κρυφά μετέφεραν από την Τουρκία στις βόρειες ακτές της νήσου ποσότητες αυτομάτων και άλλων όπλων και πυρομαχικών, που έκρυψαν στην παλιά πόλη της Αμμοχώστου.
Στην Πάφο ήσαν πολύ καλά εξοπλισμένοι και εφοδίαζαν και τα πέριξ χωριά, ότι αξιωματούχοι της ΤΟΥΡΔΥΚ και της ΤΜΤ εκπαίδευσαν τουρκοκυπριακές ομάδες και ετοιμάζονταν να μας επιτεθούν, σύμφωνα και με το τουρκικό έγγραφο του σχεδίου τους ημερ. 14 Σεπτεμβρίου 1963, που βρέθηκε στο γραφείο του Τούρκου υπουργού Πλουμέρ, όταν ο τελευταίος μαζί με όλους τους άλλους Τουρκοκύπριους κυβερνητικούς διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους από την ηγεσία τους, πριν από την επίθεση της 23ης Δεκεμβρίου 1963.

Επομένως εκ των πραγμάτων, είπε ο Στρατηγός, ετίθετο πλέον ζήτημα αμυντικής οργανώσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας και των Ελληνοκυπρίων. Τις τουρκικές προετοιμασίες γνώριζε και το Υπ. Εθνικής Αμύνης της Ελλάδος. Η αμυντική οργάνωσή μας ξεκίνησε το 1962, εν γνώσει του Μακαρίου της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων, που έμεινε στην ιστορία γνωστή ως «Ακρίτας» και αυτό για να μπορέσουμε να αμυνθούμε, εφόσον ήσαν πλέον γνωστά τα τουρκικά σχέδια που βρίσκονταν εν εξελίξει.

Στις 21 Δεκεμβρίου 1963, με έναυσμα το πρώτο επεισόδιο στη κακόφημη συνοικία της Λευκωσίας παρά την οδό Ερμού, οι συγκρούσεις γενικεύθηκαν, όταν αστυνομικοί και εθελοντές εθνοφρουροί θέλησαν να ελέγξουν ομάδα Τουρκοκυπρίων που εκινούντο ύποπτα. Αυτοί πυροβόλησαν, άρχισαν ύβρεις και κάλεσαν ενισχύσεις, σκοτώθηκε μια Τουρκάλα ελευθερίων ηθών (η Τζεμαλιέ) και ένας Τουρκοκύπριος.

Τα πιο αιματηρά Χριστούγεννα
Σφοδρές συγκρούσεις στη Λευκωσία, όπου οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταλάβουν τα βόρεια προάστεια Ομορφίτα, Καϊμακλί, Τράχωνα, Νεάπολι και Βόρειο Πόλο, όπως και ελληνικές συνοικίες στην εντός των τειχών Λευκωσίας... Αναφορά στον Λοχαγό Τάσο Μάρκου, που πολεμούσε πίσω από το Λήδρα Πάλας... Το 1974 χάθηκε ο γενναίος αυτός αξιωματικός στην περιοχή Μιας Μηλιάς Κυθρέας...

Οι από ελληνικής πλευράς αντιμετωπίζοντες τους Τούρκους ήσαν εθελοντές μέχρι τα μέσα του 1964, όταν δημιουργήθηκε η κανονική Εθνική Φρουρά. Μέχρι τότε, όμως, υπήρξαν μεγάλης κλίμακας συγκρούσεις όπως στη Λεμεσό, Αμμόχωστο, Πάφο, Πενταδάκτυλο και Τηλλυρία.

Στην Πάφο στις 7 Μαρτίου 1964, οι Τουρκοκύπριοι της πόλεως, που είχαν ισχυρή πληθυσμιακή παρουσία, επετέθησαν εντελώς απροκλήτως με πυρά εναντίον εκατοντάδων Ελλήνων, που ανύποπτοι βρίσκονταν στην κεντρική αγορά. Έπεσαν 7 Έλληνες νεκροί και τραυματίστηκαν 34, ενώ 350 συνελήφθησαν όμηροι. Ποιος αλήθεια θα προβάλει αυτά τα εν ψυχρώ εγκλήματα και να πείσει ότι δεν είναι οι εθελοντές αγωνιστές του 1963-64 εκείνοι που μετέτρεψαν την Κύπρο σε Βοσνία και Σεράγεβο;

Ο Στρατηγός περιέγραψε με λεπτομέρειες τα γεγονότα και τις τουρκικές επιθέσεις, και πώς αντιμετώπισαν οι Ελληνοκύπριοι εθελοντές και το κράτος τις τουρκικές επιθέσεις, έδωσε ονόματα των θυσιασθέντων, και πώς οι Τούρκοι προόριζαν την περιοχή των Κοκκίνων προγεφύρωμα αποβάσεως. Αναφέρθηκε στους βομβαρδισμούς της Τηλλυρίας με βόμβες ναπάλμ, στις μάχες του θρυλικού Λωρόβουνου, Ακόνι, Σελλαδίντι, Άππη, Πέζεμαν των Νυμφών... Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν και δύο εθελοντές που ζουν στο Λονδίνο, που πολέμησαν στο Λωρόβουνο και Τηλλυρία, ένας είχε βαριά τραυματιστεί από τις τουρκικές ναπάλμ.
Δυστυχώς, είπε, μετά την εισβολή δείξαμε ολιγωρία. Δεν αντιδράσαμε όπως έπρεπε κι αφήσαμε την Τουρκία ανενόχλητη να εφαρμόζει τους στόχους της, που ξεκίνησαν με τις εκθέσεις του Νιχάτ Ερίμ το 1956...

Κλείνοντας, ο Στρατηγός Λόττας τόνισε ότι οι Αγώνες και οι θυσίες των ηρώων και των αγωνιστών μας καθορίζουν το μέτρο της δικής μας στάσης και της δικής μας συμπεριφοράς, και είναι μ' αυτό το μέτρο που θα κριθούμε.

ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
σημερινή