5+1 ερωτήσεις και απαντήσεις για τη ρευστότητα στην οικονομία

 

ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΙΚΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ 

Το κρίσιμο ζήτημα της ρευστότητας, τις τεχνικές παραμέτρους, τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), τους περιορισμούς και τις δυνατότητες παρουσιάζει σήμερα η «Κ» μέσα από μια σειρά ερωτήσεων - απαντήσεων.
– Από πού αντλούν ρευστότητα οι ελληνικές τράπεζες;

– Σε κανονικές συνθήκες η κύρια πηγή από την οποία αντλούν ρευστότητα οι τράπεζες είναι οι καταθέσεις. Δευτερευόντως, αντλούν ρευστότητα μέσω της διατραπεζικής αγοράς, δηλαδή δανείζονται από άλλες τράπεζες. Ωστόσο η μεγάλη κρίση στην Ελλάδα οδήγησε σε κρίση ρευστότητας, καθώς σημειώθηκε μαζική φυγή καταθέσεων, ενώ λόγω της αβεβαιότητας «έκλεισε» η διατραπεζική αγορά για τις ελληνικές τράπεζες. Η κρίση ρευστότητας αντιμετωπίστηκε και ακόμη αντιμετωπίζεται με τη δυναμική παρέμβαση της ΕΚΤ που χορηγεί την αναγκαία ρευστότητα. Στο τέλος Νοεμβρίου 2014 οι καταθέσεις είχαν διαμορφωθεί στα 164 δισ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα δανείων στα 212 δισ. ευρώ. Εν πολλοίς το χάσμα των 48 δισ. καλύπτεται από τη χρηματοδότηση της ΕΚΤ.

– Πώς χορηγεί ρευστότητα η ΕΚΤ;

– Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χορηγεί ρευστότητα μόνο σε τράπεζες χωρών-μελών της Ευρωζώνης και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Η ΕΚΤ χορηγεί τη βασική ρευστότητα με επιτόκιο 0,05%, ενώ για ειδικές καταστάσεις ενεργοποιείται ο έκτακτος μηχανισμός ρευστότητας, το γνωστό ELA, το οποίο δίνεται με την έγκριση της ΕΚΤ και την ευθύνη της εθνικής κεντρικής τράπεζας. Το ELA βαρύνεται με υψηλότερο κόστος περίπου 1,55%. Στο τέλος του περασμένου Νοεμβρίου οι εγχώριες τράπεζες είχαν μηδενίσει την εξάρτηση από το ΕLA, ενώ είχαν αντλήσει από τη βασική χρηματοδότηση της ΕΚΤ 45 δισ. ευρώ. Η ΕΚΤ έχει κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι «η συνέχιση της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών βασίζεται στην τεχνική παράταση του προγράμματος του EFSF έως το τέλος Φεβρουαρίου και στην ύπαρξη προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Επίσης βασίζεται στην επιτυχή ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης και σε συμφωνία για τη συνέχιση του προγράμματος μεταξύ των ελληνικών αρχών και της ΕΚΤ - ΔΝΤ».

– Υπάρχει κίνδυνος να διακοπεί η χρηματοδότηση από την ΕΚΤ;

– Οσο η Ελλάδα είναι μέρος του ευρωσυστήματος δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Ωστόσο με βάση την τρέχουσα πολιτική της ΕΚΤ σε περίπτωση που η νέα ελληνική κυβέρνηση αποτύχει να συμφωνήσει για τη συνέχιση του προγράμματος με την ΕΚΤ ή πολύ περισσότερο προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες (κάτι που τα μεγάλα κόμματα αποκλείουν) τότε οι εγχώριες τράπεζες θα χάσουν την πρόσβαση στη ρευστότητα της ΕΚΤ κάτι που θα προκαλούσε σοκ στην τραπεζική αγορά.

– Γιατί επιδεινώθηκαν οι συνθήκες ρευστότητας στην Ελλάδα;

– Από το περασμένο φθινόπωρο οι συνθήκες ρευστότητας σταδιακά επιδεινώθηκαν λόγω της δυστοκίας στη διαπραγμάτευση κυβέρνησης - τρόικας και του φάσματος των πρόωρων εκλογών ενόψει της προεδρικής εκλογής. Τέσσερις είναι οι βασικοί λόγοι:

α) Η Ελλάδα δεν έχει λάβει τις δόσεις του μηχανισμού στήριξης ύψους 7,2 δισ. ευρώ, επειδή δεν έχει ολοκληρωθεί ο έλεγχος της τρόικας.

β) Η εξέλιξη των φορολογικών εσόδων είναι κάκιστη. Μόνο τον Δεκέμβριο τα έσοδα ήταν λιγότερα κατά 620 εκατ. ευρώ σε σχέση με το τι προβλέπονταν να εισπραχθεί και για ολόκληρο το 2014 η υστέρηση ήταν της τάξης του 1,3 δισ ευρώ, ενώ και στις αρχές του Ιανουαρίου παρατηρείται στάση πληρωμών από τους φορολογούμενους.

γ) Οι ξένοι επενδυτές αποχωρούν από τα έντοκα γραμμάτια. Μέχρι και τον Οκτώβριο του 2014, ξένοι επενδυτές είχαν αγοράσει περί τα 6-7 δισ. ευρώ εντόκων γραμματίων από το σύνολο των 15 δισ. ευρώ που έχει εκδώσει το ελληνικό Δημόσιο. Εκτοτε, όμως, αποχωρούν σταδιακά από τα έντοκα γραμμάτια και τη θέση τους παίρνουν οι ελληνικές τράπεζες.

δ) Στο τρίμηνο Οκτωβρίου - Δεκεμβρίου οι καταθέσεις επιχειρήσεων - νοικοκυριών έχουν μειωθεί περίπου 3,5 δισ. ευρώ λόγω της ανησυχίας που προκαλούν οι πρόωρες εκλογές αλλά και η αβεβαιότητα για την επόμενη ημέρα.

– Τι ακριβώς ισχύει για τα ομόλογα Αλογοσκούφη και τις κρατικές εγγυήσεις;

– Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρατείνει έως τις 30 Ιουνίου 2015 την ισχύ των κρατικών εγγυήσεων και ομολόγων για το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας (και της Κύπρου) δημιούργησε σύγχυση στην Αθήνα, καθώς πολλοί θεώρησαν ότι η απόφαση παρασύρει και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ωστόσο η ΕΚΤ έχει αποφασίσει εδώ και πολλούς μήνες ότι θα πάψει να δέχεται τις κρατικές εγγυήσεις (που είχαν αποφασιστεί το 2009 για την ανακούφιση των τραπεζών από τη χρηματοοικονομική κρίση στις ΗΠΑ) κάτι που δεν αλλάζει. Οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να αντικαταστήσουν τις κρατικές εγγυήσεις (περίπου 20 δισ.) με άλλες εγγυήσεις, οι οποίες θα γίνουν δεκτές από την ΕΚΤ. Αν δεν καταφέρουν να προσφέρουν υψηλής ποιότητας εγγυήσεις τότε η ρευστότητα αυτή θα καταπέσει στον έκτακτο μηχανισμό ρευστότητας (ELA) και θα βαρύνει τις τράπεζες με σημαντικά υψηλό κόστος (επιτόκιο 1,55% από 0,05% σήμερα).

Οι εγγυήσεις που παρέχονται

– Πόση ρευστότητα μπορούμε να αντλούμε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα;

– Οπως σημειώθηκε, η ρευστότητα δεν δίνεται αυτόματα αλλά εγκρίνεται από την ΕΚΤ αφού πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Επιπλέον η ρευστότητα δίνεται έναντι εγγυήσεων. Δηλαδή για να αντλήσει ρευστότητα μια ελληνική τράπεζα θα πρέπει να δώσει ως εγγύηση κάποιους τίτλους (κρατικά ομόλογα, εταιρικά ομόλογα, χαρτοφυλάκια δανείων κ.ο.κ.) και με βάση τις εγγυήσεις παρέχεται ρευστότητα αφού προηγηθεί ένα «κούρεμα» ασφαλείας (περίπου 50%). Δηλαδή μια τράπεζα δίνοντας στην ΕΚΤ τίτλους ονομαστικής αξίας π.χ. 1 δισ. ευρώ αντλεί ρευστότητα 500 εκατ. ευρώ. Επιπλέον η ΕΚΤ έχει το δικαίωμα να αποδεχθεί ή όχι τις προσφερόμενες εγγυήσεις. Για παράδειγμα, δεν δέχεται νέα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου, ενώ από 1ης Μαρτίου η ΕΚΤ δεν δέχεται τις κρατικές εγγυήσεις για τη χορήγηση ρευστότητας. Με άλλα λόγια, για να αντλούν ρευστότητα οι τράπεζες από το ευρωσύστημα εκτός της ύπαρξης προγράμματος θα πρέπει να διαθέτουν και επαρκείς εγγυήσεις, οι οποίες να γίνονται αποδεκτές από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Έντυπη