Τέσσερις δεκαετίες σαν οδοστρωτήρας του πνεύματος και του μυαλού. Μόλις ξεπεράσαμε τον φυσικό πόνο από τις τεράστιες απώλειες του πολέμου, ξεκίνησαν οι απώλειες από τη ρύθμιση που εφαρμόστηκε έξωθεν πάνω στη σκέψη μας. Δεν προλάβαμε να κάνουμε τα πρώτα ετήσια μνημόσυνα κι είχαν ήδη προγραμματίσει την άλωση στη γλώσσα, στη συνείδηση, στην ταυτότητα… Έπρεπε να ελεγχθεί το μυαλό μας και να στραφεί μακριά από την εθνική αυτογνωσία και τις ρίζες. Και πλάκωσαν καθηγητάδες και ψυχολόγοι από τον Καναδά, από τη Νορβηγία, από την Αμερική… Σεμινάρια επί σεμιναρίων και εκθέσεις επί εκθέσεων για το μυαλό των πειραματόζωων, που έπρεπε κατεπειγόντως να αποκτήσει νεοκυπριακή συνείδηση, να απορρίψει την Ιστορία του, να αρχίσει να πιστεύει ότι υπάρχει κυπριακό έθνος. Πλύση εγκεφάλου κανονικά. Σου λέει, τρεις χιλιάδες χρόνια περνούσαν από πάνω τους ορδές -Αιγύπτιοι, Πέρσες, Φράγκοι, Βενετοί, Οθωμανοί, Εγγλέζοι-, αιώνες για αιώνες, κι αυτοί εκεί, πεισμωμένοι να σκάβουν ακόμα πιο βαθιά τη γη τους για να φτάνουν βαθύτερα οι ρίζες τους να μην ξεριζώνονται ποτέ. «Χρόνια σκλαβκιές ατέλειωτες / Τον πάτσον τζιαι τον κλώτσον τους / Εμείς τζιαμαί, ελιές τζιαι τερατσιές πάνω στον ρότσον τους» (Κώστας Μόντης).
Έτσι σχεδίασαν να ξεριζώσουν πρώτα το μυαλό, να μην το γυροφέρνουν ερινύες να το βασανίζουν και να του μιλούν για το καθήκον, για την πατρίδα, για το άδικο και το δίκαιο, για εκείνους που θυσιάστηκαν, για τους τάφους των προγόνων και τις ερειπωμένες εκκλησίες… Ήταν στο σχέδιο τα σεμινάρια, τα ταξίδια, το παιδομάζωμα, μέχρι που φύτεψαν στη θέση του μυαλού φαντασιώσεις για μια σύγχρονη ζωή, που όλα αυτά περί πατρίδας, έθνους, ακόμα και ελευθερίας τα θεωρεί ντεμοντέ. Τέσσερις δεκαετίες ήταν αρκετές. Τρακόσια χρόνια Φράγκοι, άλλα 300 Οθωμανοί, έναν αιώνα Βενετοί, άλλον αιώνα Βρετανοί δεν τα κατάφεραν. Πεινούσαν και σφάζονταν οι παππούδες της Κύπρου, αλλά τη συνείδησή τους την είχαν φυλαγμένη καλά για να την παραδώσουν ακέραια στους επόμενους, μέχρι να έρθει η ώρα του προαιώνιου τάματος, της ελευθερίας, της δικαίωσης, της αξιοπρέπειας. Εμείς, όμως, φάγαμε και σκάσαμε. Και μέσα σε 40 χρόνια είμαστε πανέτοιμοι να πορευτούμε στα Σούσα. Ακόμα και την ώρα που κλονίζεται ο κατακτητής μας, από τον δικό του τρικυμισμένο εγκέφαλο, την ώρα που κάνει το ένα έγκλημα μετά το άλλο και στρέφει όλο τον κόσμο εναντίον του, τους καλύτερους συμμάχους του, την Ευρώπη και την Αμερική, εμείς χειροκροτούμε τη δικτατορική εξουσία του. Με τον ίδιο ενθουσιασμό που χειροκροτούμε και τον εκπρόσωπό του στην κατεχόμενη πατρίδα μας, τον υπέροχο κύριο Μουσταφά Ακιντζί, που επί τη επετείω μάς διαμηνύει ότι αν δεν γινόταν το πραξικόπημα των Ελληνοκυπρίων δεν θα γινόταν η εισβολή. Αφού το λέμε από μόνοι μας, γιατί να μην το λέει αυτός; Τέτοια ανθρωπάκια, που γίναμε, δεν ρωτάμε ποτέ: και το πραξικόπημα που έκαναν οι Τουρκοκύπριοι δέκα χρόνια προηγουμένως; Πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν κι αυτοί, όταν πήραν τα όπλα και επιτέθηκαν στη Δημοκρατία. Μέλη της κυπριακής Κυβέρνησης ήταν κι αυτοί όταν βρέθηκαν στα γραφεία τους τα σχέδια βήμα προς βήμα της επίθεσης και της διχοτόμησης. Αλλά, σου λέει το ξεπλυμένο πια μυαλό των νεοκυπρίων, χάσαμε τον πόλεμο και πρέπει να υποστούμε τις συνέπειες. Κι όπως πάντα δεν έχουμε μέτρο ούτε στην αυτοκαταστροφή. Για να μη μας λένε εθνικιστές, πρέπει να δηλώσουμε την υποδούλωσή μας στον σουλτάνο, αυτόν που φυλακίζει χιλιάδες πανεπιστημιακούς και δικαστικούς, πιστεύοντας ότι εμάς θα μας λυπηθεί. Και θα γίνει συνεργάτης μας, όχι αφέντης μας, και θα κάνουμε μαζί του δουλειές, με φυσικό αέριο, με εμπόριο, με τουρισμό, να γίνουμε το Χονγκ Κονγκ του κατακτητή μας, το προτεκτοράτο του. Αυτό το απατηλό όνειρο μάς φύτεψαν και το καλλιεργούμε πια μόνοι μας με μεγάλη επιτυχία. Και στον ύπνο και στον ξύπνιο μας.
Μας μένει μόνο ο ποιητής μας, ο Κώστας Μόντης, να γράφει για τον Πενταδάκτυλο και να διερωτάται:
Απορώ πώς συνεννοούνται μαζί του!
Απορώ τι γλώσσα του μιλούν!