Η θέση Τραμπ για την Κριμαία είναι μήνυμα και προς τη Ρωσία και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση

 

30/06/2018 13:50

Κυρίαρχη είδηση της σημερινής ημέρας είναι οι επαμφοτερίζουσες δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, αναφορικά με το ζήτημα της Κριμαίας, καθώς είναι η πρώτη φορά, μετά την απόσπαση από την Ουκρανία και την προσάρτηση της χερσονήσου από τη Ρωσική Ομοσπονδία, που Αμερικανός πρόεδρος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επίδειξης «ευελιξίας» στο συγκεκριμένο ζήτημα. Όσα ακολουθούν είναι μια πρώτη εκτίμηση των δυνητικών συνεπειών που βρίσκονται μπροστά μας, καθώς χρειάζεται χρόνος για να γίνουν πιο ασφαλείας εκτιμήσεις, αν και είναι προφανές ότι οδεύουμε για μεγάλες αλλαγές.
Σχολιάζει ο ΜΙΧΑΗΛ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Οι αντιδράσεις για τη συγκεκριμένη τοποθέτηση αναμένονται ισχυρές, καθώς το ζήτημα της Κριμαίας είχε αποκτήσει σχεδόν συμβολική σημασία για την πολιτική της Δύσης απέναντι στον εκλαμβανόμενο από πολλούς ως σύγχρονο «ρωσικό αναθεωρητισμό».
Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο παράμετροι. Η πρώτη είναι ότι η σκόπιμα ασαφής δήλωση γίνεται ενώ μετράμε πλέον αντίστροφα για τη συνάντηση του Τραμπ με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, στις 11 Ιουλίου στη Φινλανδία. Η δεύτερη, ότι διατυπώνεται σε μια περίοδο κατά την οποία δείχνουν να βρίσκονται υπό αμφισβήτηση τα μεταπολεμικά θεμέλια της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Ευρώπη.

Επεκτείνοντας λιγάκι τον συλλογισμό, η στάση Τραμπ θα μπορούσε να διαμηνύει στη ρωσική πλευρά ότι ο ίδιος είναι έτοιμος για ένα «παζάρι» χωρίς προαπαιτούμενα και υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να αποδεχθεί αλλαγές ακόμα και σε θεμελιακές «παραδοχές» της αμερικανικής πολιτικής.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ του Τραμπ οδεύουν σε σύγκρουση
Σε μια περίοδο κατά την οποία η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Ευρώπη σκληραίνει, αφενός με κατηγορίες ότι δεν δαπανά αρκετά για την άμυνά της και επιλέγει βολικά να στηρίζεται στην υπερατλαντική «εγγύηση ασφαλείας», η συνολική αναθεώρηση της αμερικανικής πολιτικής προβληματίζει.
Αν και είναι συνήθης τακτική του συγκεκριμένου προέδρου να επιδιώκει σκόπιμα να δώσει την εντύπωση, ότι ο όποιος «αντισυμβαλλόμενος», δεν θα πρέπει να θεωρεί τίποτα δεδομένο, αμφισβητεί ακόμα και αυτή καθαυτή τη χρησιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τουλάχιστον στη μορφή που έχει αυτή λάβει σήμερα.
Σε αυτή δε την περίπτωση, η αξιοπιστία του ισχυρισμού είναι ακόμα μεγαλύτερη. Μια ενωμένη Ευρώπη είναι σε ορισμένους τουλάχιστον τομείς, όπως ο οικονομικός, στρατηγικός ανταγωνιστής των Ηνωμένων Πολιτειών, άρα στρέφεται εναντίον των συμφερόντων των Αμερικανών φορολογούμενων.
Αυτό κάνει τη φερόμενη από τον αμερικανικό Τύπο ως έκκληση του Τραμπ στον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, να οδηγήσει τη Γαλλία εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως αντάλλαγμα να λάβει από την Ουάσιγκτον μια διμερή εμπορική συμφωνία με προνομιακούς όρους, ξεφεύγει από το επίπεδο ενός απλού «πυροτεχνήματος» εξωτερικής πολιτικής, με στόχο απλά τις επικοινωνιακές εντυπώσεις.
Ο Τραμπ και το επιτελείο του, αν υποτεθεί φυσικά ότι δεν ήταν μια παρόρμηση της στιγμής αλλά στοιχειωδώς έστω επεξεργασμένη πολιτική θέση, επί τις ουσίας απειλεί την ενωμένη Ευρώπη με περαιτέρω στρατηγική απαξίωση, διαμηνύοντας της ότι εάν υπάρξει σύγκληση Ουάσιγκτον και Μόσχας, η ίδια θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση.
Παρότι, σοφά πράττοντας, η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν κλείνει ποτέ την πόρτα σε οποιονδήποτε, έχει επίσης διαμηνύσει με κάθε ευκαιρία ότι σέβεται την άτυπη αλλά ουσιαστική ιεραρχία του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, οι επιπλοκές μιας διμερούς συνεννόησης Μόσχας-Ουάσιγκτον για την ΕΕ, θα ήταν δυνητικά σοβαρές.
Από το διπολικό στο μονοπολικό και πλέον στο πολυπολικό σύστημα…
Η Μόσχα παραδέχεται ανοιχτά την πρωτοκαθεδρία της Ουάσιγκτον με βάση τα μετρήσιμα ποιοτικά στοιχεία ισχύος, σε απόλυτες τιμές, απλά υπενθυμίζει ότι η σχετική θέση των ΗΠΑ στο πλανητικό επίπεδο φθίνει συν τω χρόνω, καθώς αναδύονται άλλες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία οι οποίες αναζητούν τη δική τους θέση.
Με πιο απλά λόγια, το σύστημα από διπολικό (bipolar) επί Ψυχρού Πολέμου (ΗΠΑ-ΕΣΣΔ) και μονοπολικό (unipolar) μεταψυχροπολεμικά, την πρώτη περίοδο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τη δεκαετία του 1990, μετασχηματίζεται πλέον ραγδαία σε «πολυπολικό» (multipolar).
Η «πολυπολικότητα» τίθεται υπό την έννοια της ύπαρξης αριθμού ισχυρών δρώντων στο διεθνές σύστημα, όπου παρά τη διαφορά στην ισχύ μεταξύ τους, δεν υπάρχει ένας που μπορεί να ελέγξει απόλυτα το σύστημα ολόκληρο, ενώ η αντί-συσπείρωση ομάδας κρατών εναντίον του ισχυρότερου, θα μπορούσε να προβληματίσει σοβαρά, στην καλύτερη των περιπτώσεων των ισχυρότερο.
Επιστρέφοντας στο ενδεχόμενο ενός στρατηγικού modus vivendi των ΗΠΑ με τη Ρωσία που θα μπορούσε να προβληματίσει σοβαρά την Ευρωπαϊκή Ένωση θέτοντάς την υπό την υπό την άτυπη κηδεμονία αμφοτέρων, η κυβέρνηση Τραμπ δείχνει αποφασισμένη να αλλάξει τα δεδομένα του παιχνιδιού στην Ευρασία, ξεκινώντας από την Ευρώπη…
Αυτό δεν περιλαμβάνει μόνο τις σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά και παραδοσιακούς φίλους και συμμάχους. Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει «αλλεργία» στους τζαμπατζήδες και ακριβώς αυτό θεωρεί πως είναι συλλογικά οι Ευρωπαίοι στον τομέα της άμυνας, διαθέτοντας μάλιστα ισχυρά αριθμητικά επιχειρήματα για να τεκμηριώσει τη θέση του.
Η στάση του στο θέμα της Κριμαίας στέλνει μήνυμα και στην Ευρώπη να ετοιμάζεται ενδεχομένως για μια ανορθόδοξη και αντισυμβατική με τα σημερινά δεδομένα λύση μέσω διαπραγματεύσεων. Μια λύση η οποία θα μπορούσε να γράψει ξεχωριστή σελίδα Ιστορίας, αν και θα περάσουν πολλές δεκαετίες έως ότου μπορέσουν να αξιολογηθεί ως προς τις συνέπειές της.
Μια Κριμαία πάντως η οποία θα έχει κάποιου είδους πιο… «διεθνές ή διεθνικό» καθεστώς ενώ θα τελούσε υπό τον ουσιαστικό έλεγχο της Μόσχας, ένα χρύσωμα δηλαδή του «χαπιού» για τους Ουκρανούς και ένα πρόσχημα ταυτοχρόνως απεμπλοκής από το απόλυτο σημερινό αδιέξοδο, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί.
Η απεμπλοκή από το επικίνδυνο αυτό «αγκάθι» δεν θα ήταν αμελητέα επιτυχία σε στρατηγικό επίπεδο. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το μέτωπο της Ουκρανίας συντηρείται ανοικτό εν πολλοίς και για να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμο στη ρωσική διπλωματία για να κλιμακώσει κάθετα σε ευνοϊκό μέτωπο, σε περίπτωση που οι ΗΠΑ και η συμμαχία τους ξεπερνούσε τα εσκαμμένα στη Συρία όπου έχουν το απόλυτο πλεονέκτημα.
Εξάλλου, Πούτιν και Τραμπ έχουν αφήσει μέσω δηλώσεων να διαφανεί ότι το πρόβλημα της Συρίας έχει προτεραιότητα σε αυτή τη φάση. Τα επιτελεία των δύο ήδη επεξεργάζονται διάφορα σενάρια κοινά αποδεκτών λύσεων.
Χαρακτηριστικό όλων, είναι η απουσία της ευρωπαϊκής διπλωματίας από τις διαβουλεύσεις, σε μια έμμεση υπόμνηση ΗΠΑ και Ρωσίας προς τις Βρυξέλλες, ότι η παγκόσμια «ιεραρχία ισχύος» θα πρέπει να γίνεται σεβαστή από όλους και να συνοδεύεται από ανάλογη προσαρμογή της πολιτικής ενός εκάστου.
Στο πλαίσιο αυτό, παράδειγμα προς αποφυγή και κίνητρο ραγδαίας συμμόρφωσης, πιθανόν να αποτελέσει η Τουρκία του Ερντογάν και ο ηγέτης της αυτοπροσώπως. Μας περιμένουν πολύ ενδιαφέρουσες εξελίξεις προσεχώς. Αυτό είναι το μόνο βέβαιο. Το τρέχων αδιέξοδο δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ.