Φώτιος Α’ ο Μέγας

 
810 ή 820 – 983

      

 

Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (858-867, 877-886) και μια από τις σημαντικότερες εκκλησιαστικές και πνευματικές προσωπικότητες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ονομάσθηκε «Μέγας» για τις μεγάλες υπηρεσίες που προσέφερε στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία. Η μνήμη του εορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Φεβρουαρίου και την ημέρα αυτή γιορτάζουν όσοι φέρουν το όνομα Φώτιος.

Ο Φώτιος γεννήθηκε περί το 810 ή 820 στην Κωνσταντινούπολη από επιφανή οικογένεια. Ήταν ανιψιός του πατριάρχη Ταρασίου και συγγενής της Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεόφιλου. Έλαβε αξιόλογη μόρφωση και αφιερώθηκε στην μελέτη της κλασικής ελληνικής και εκκλησιαστικής γραμματείας. Υπερείχε όλων των συγχρόνων του σε ευρύτητα παιδείας και θαυμαζόταν ακόμη και από τους εχθρούς του. Ήταν συγχρόνως θεολόγος, νομικός, ιστο­ρικός, φιλόλογος, ποιητής, μουσικός, μαθηματικός, ιατρός, γεωγράφος και αρχαιολόγος. Παράλληλα διέθετε ευσέβεια, ρητορική δεινότητα και πολιτική δεξιότητα.

Κατά την δεύτερη περίοδο της Εικονομαχίας (815-843) υπέστη διώξεις ως εικονόφιλος και αφορίστηκε. Μετά τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας και την αναστήλωση των εικόνων (843) αποκαταστάθηκε εκκλησιαστικά και τιμήθηκε με τα πολιτικά αξιώματα του πρωτασηκρήτη (συμβούλου του αυτοκράτορα) και πρωτοσπαθάριου (αρχηγού της ανακτορικής φρουράς). Παράλληλα δίδασκε φιλοσοφία στη Ανώτατη Σχολή της Κωνσταντινούπολης.

Τον Δεκέμβριο του 858, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ ο Μέθυσος καθαίρεσε τον πατριάρχη Ιγνάτιο και έχρισε νέο πατριάρχη - αν και λαϊκός- τον Φώτιο στο ναό της Αγίας Σοφίας. Ο Ιγνάτιος όμως επιδίωκε πάση θυσία την επάνοδό του στον πατριαρχικό θρόνο και ενέπλεξε στο σχέδιό του και τον Πάπα Νικόλαο. Φώτιος και Νικόλαος αλληλοκαθαιρέθηκαν και το 867 επήλθε το πρώτο σχίσμα μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Ρώμης.

Μετά την δολοφονία του Μιχαήλ Γ’ από τον Βασίλειο Α’ τον Μακεδόνα η κατάσταση άλλαξε άρδην, Ο νέος αυτοκράτορας καθαίρεσε και εξόρισε τον Φώτιο και επανέφερε στον πατριαρχικό θρόνο τον Ιγνάτιο. Η αναταραχή στους κόλπους της εκκλησίας δεν έλεγε να καταλαγιάσει. Ο Βασίλειος συνειδητοποιώντας το λάθος του επανέφερε τον Φώτιο από την εξορία και του ανέθεσε την εκπαίδευση των παιδιών του. Μετά τον θάνατο του Ιγνατίου το 877 τον αποκατέστησε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.

Κατά την δεύτερη θητεία του ο Φώτιος αποκατέστησε τις σχέσεις του με την Ρώμη και συνέχισε το ιεραποστολικό έργο στην Ανατολική Ευρώπη με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων. Παρ’ όλα αυτά, ο διάδοχος του Βασιλείου Α', αυτοκράτορας Λέων ΣΤ’ ο Σοφός, αν και μαθητής του, απομάκρυνε τον Φώτιο και έχρισε πατριάρχη τον αδελφό του Στέφανο.

Τότε, ο Φώτιος αποσύρθηκε στην μονή Αρμενιακών στην Κωνσταντινούπολη και αφοσιώθηκε στην συγγραφή. Μείζον έργο του η «Μυριόβιβλος», η οποία περιέχει αναφορές και αποσπάσματα για 279 βιβλία που έχουν χαθεί.

Ο Φώτιος πέθανε στην Κωνσταντινούπολη στις 6 Φεβρουαρίου 893.