Η Αθήνα του Μνημονίου αποτελεί ζώνη υψηλού κινδύνου για τους Αμερικανούς δημοσιογράφους.Τουλάχιστο αυτές είναι οι οδηγίες που λαμβάνουν από τους επικεφαλής των δικών τους ΜΜΕ, όταν πρόκειται να ταξιδέψουν στην ελληνική πρωτεύουσα γι να καλύψουν θέματα όπως είναι η Χρυσή Αυγή αλλά και οι στενές σχέσεις επιχειρηματικής και πολιτικής εξουσίας.
Η εμπλοκή τουΠαπακωνσταντίνου στην παραποίηση της λίστας Λαγκάρντ βάζει για τα καλά τη χώρα μας- για μια ακόμη φορά- στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Στην Ελλάδα βρίσκονται τουλάχιστο 20 απεσταλμένοι, ρεπόρτερς και φωτογράφοι, ευρωπαικών και αμερικανικών εφημερίδων και περιοδικών. Όλοι προσπαθούν να αντιληφθούν τι ακριβώς συμβαίνει σ΄αυτή εδώ την διεφθαρμένη ως το μεδούλι χώρα που βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι της ιστορίας. Το πόσο εκρηκτική είναι η γειτονιά μας και τα συμφέροντα που διακυβεύονται φάνηκε και από την ποσότητα των εκρηκτικών που εντοπίστηκε κοντά στην εξοχική κατοικία του Χριστόφια.
Πριν λίγες μέρες αρχισυντάκτης αμερικανικού εντύπου προετοιμάζοντας δύο ρεπόρτερς που βρίσκονται σήμερα στη χώρα μας τους συνέστησε να διαβάσουν την ιστορία της δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ με την επισήμανση:
-Να είστε προσεχτικοί στην Αθήνα και να δηλώνετε την ότι είστε Αμερικανοί πολίτες μόνο εκεί που είναι απαραίτητο για να έχετε πρόσβαση σε πηγές του ρεπορτάζ. Αυτή τη στιγμή στηνΑθήνα το ΔΝΤ και οι Ευρωπαίοι εκτός από την οργή των απλών πολιτών συγκεντρώνουν και εκείνη της ολιγαρχίας που αισθάνεται ελεγχόμενη. Να προσέχετε λοιπόν...
Κάτω από ποιες συνθήκες δολοφονήθηκε ο Πόλκ, τον Μάιο του 1948 στην Αθήνα;
Το κείμενο του κ. John O. Iatrides ομότιμου καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Southern Connecticut των ΗΠΑ που διαβάσαμε στην «Καθημερινή» επιχειρεί να ψηλαφήσει την υπόθεση.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΙΟΣ 1948
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, ο οποίος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη τον Μάιο του 1948, ήταν ο πρώτος Δυτικός εκπρόσωπος των μίντια που έπεσε θύμα του Ψυχρού Πολέμου. Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος, ο Eλληνας ρεπόρτερ που καταδικάστηκε ως συνεργός στον φόνο του Πολκ, ήταν θύμα ενός διαφορετικού είδους πολιτικής βίας: της θεσμοθετημένης αδικίας.
Πρώην πιλότος του πολεμικού ναυτικού που τραυματίστηκε βαριά στο μέτωπο του Ειρηνικού, ο Πολκ κάλυπτε θέματα Μέσης Ανατολής για το αμερικανικό δίκτυο CBS. Μετακόμισε στην Αθήνα το 1946, παντρεύτηκε την Eλληνίδα Ρέα Κοκκόνη και άρχισε να καλύπτει δημοσιογραφικά τον Εμφύλιο Πόλεμο που τότε κορυφωνόταν. Τον καιρό που δολοφονήθηκε, ο Πολκ και η νεαρή σύζυγός του ετοιμάζονταν να μεταβούν στις ΗΠΑ, έχοντας λάβει την υποτροφία σπουδών δημοσιογραφίας Nieman, στο Πανεπιστήμιο Harvard.
Ο Πολκ αδιαφορούσε για τα επίσημα δελτία Τύπου και ερευνούσε ο ίδιος τα θέματά του, ταξιδεύοντας συχνά σε όλη την Ελλάδα και εξάγοντας τα δικά του συμπεράσματα για τα προβλήματα της χώρας. Τα αιχμηρά ρεπορτάζ του παρουσίαζαν την τότε κυβέρνηση ως ανίκανη, διεφθαρμένη και καταπιεστική. Κατηγορούσε το κατεστημένο για την εκτεταμένη φτώχεια και τη διαρκώς εντεινόμενη πολιτική βία που μάστιζε τη χώρα. Δεν έτρεφε συμπάθεια για τους κομμουνιστές αντάρτες και τους προστάτες τους στο εξωτερικό, τους οποίους αποκαλούσε «νέους βαρβάρους» που θέλουν να υποτάξουν την Ελλάδα. Αλλά στο επίκεντρο της κριτικής του βρέθηκαν κυρίως Αμερικανοί αξιωματούχοι, τους οποίους κατηγορούσε ότι υποστηρίζουν ένα καταπιεστικό καθεστώς και ότι πολεμούν τους αντάρτες, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας, στις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και στην καταπολέμηση της φτώχειας. Τα ρεπορτάζ του είχαν εξοργίσει τόσο την ελληνική κυβέρνηση όσο και την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα. Κατηγορήθηκε ότι ήταν φιλοκουμμουνιστής και φαίνεται ότι δέχθηκε απειλές κατά της ζωής του.
Τρία σενάρια για την ταυτότητα των δραστών
Λίγο πριν από την προγραμματισμένη του αναχώρηση για τις ΗΠΑ, ο Πολκ ζήτησε να μάθει πώς θα μπορούσε να φτάσει στα αρχηγεία των ανταρτών για να πάρει συνέντευξη από τον αρχηγό τους, Μάρκο Βαφειάδη. Η συνέντευξη αυτή θα μπορούσε να είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της δημοσιογραφικής του σταδιοδρομίας στην Ελλάδα. Την Παρασκευή, 7 Μαΐου, έφτασε στη Θεσσαλονίκη, και διέμεινε στο ξενοδοχείο Αστόρια. Τις επόμενες ημέρες, ξεκίνησε συζητήσεις με συναδέλφους του δημοσιογράφους και άλλες πηγές. Την Κυριακή 16 Μαΐου, ένας βαρκάρης βρήκε το πτώμα του Πολκ στον Θερμαϊκό, ανοικτά του Λευκού Πύργου. Ηταν δεμένος και έφερε τραύμα από πυροβολισμό στο κεφάλι. Αρκετές ημέρες νωρίτερα, η δημοσιογραφική του ταυτότητα είχε σταλεί μέσω ταχυδρομείου στην αστυνομία.
Τα ενδεχόμενα
Πολλοί υπέθεσαν ότι ο Πολκ είχε δολοφονηθεί από κομμουνιστές που ήθελαν να εξευτελίσουν την κυβέρνηση και να ασκήσουν πίεση στους Αμερικανούς, για να εγκαταλείψουν την Ελλάδα. Αυτή ήταν και η επίσημη υπόθεση των ελληνικών αρχών, την οποία συμμερίστηκε και η κυβέρνηση Τρούμαν, αν και δημοσίως ζητήθηκε η διεξαγωγή εξονυχιστικής και αδιάβλητης έρευνας. Ο στρατηγός Γουίλιαμ Ντόνοβαν, επικεφαλής του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών, ταξίδεψε στην Ελλάδα, προκειμένου να εποπτεύσει την έρευνα για την εξιχνίαση της δολοφονίας Πολκ. Χωρίς κανένα ουσιαστικό στοιχείο για τον υπεύθυνο του εγκλήματος, αντικρουόμενες θεωρίες άρχισαν γρήγορα να κυκλοφορούν και συνεχίζουν να κυκλοφορούν έως σήμερα.
Σύμφωνα με μία θεωρία, οι δολοφόνοι ήταν δεξιοί εξτρεμιστές (πιθανότατα άνθρωποι του υπουργού Εξωτερικών Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, με τον οποίο ο Πολκ είχε, σύμφωνα με πληροφορίες, μία εξαιρετικά έντονη συζήτηση), αποφασισμένοι να τον κάνουν να σωπάσει και να τον αποτρέψουν από τη συνάντηση με τον Βαφειάδη, διά της οποίας θα διαχεόταν η κομμουνιστική προπαγάνδα. Σύμφωνα με άλλους, ο φόνος διαπράχθηκε από Βρετανούς πράκτορες που αντιτάσσονταν στην αμερικανική ηγεμονία στην Ελλάδα και απεχθάνονταν τις θέσεις του Πολκ για τη βρετανική πολιτική στην Παλαιστίνη. Βρετανός διπλωμάτης και στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών της χώρας του, τον οποίο ο Πολκ είχε συναντήσει πριν από την εξαφάνισή του -και ο οποίος εγκατέλειψε ξαφνικά την Ελλάδα, πριν από την ανακάλυψη του πτώματος- θεωρείται ύποπτος συνέργειας στο έγκλημα.
Δεν πείθουν
Καμία από τις παραπάνω θεωρίες δεν είναι ιδιαίτερα πειστική. Οι κομμουνιστές δεν είχαν λόγο να δολοφονήσουν έναν ξένο δημοσιογράφο που επέκρινε τους αντιπάλους τους, ειδικά αφού γνώριζαν ότι οι αρχές θα κατηγορούσαν αμέσως την αριστερά για το έγκλημα. Εξίσου δύσκολο είναι να πιστέψει κανείς ότι δεξιοί εξτρεμιστές, εν γνώσει ή όχι κορυφαίων πολιτικών, θα δολοφονούσαν έναν Αμερικανό δημοσιογράφο, όταν η επιβίωση της κυβέρνησης, αν όχι και της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους, εξαρτιόταν από την αμερικανική στήριξη. Οσο για τον «Βρετανικό σύνδεσμο», η στενή συνεργασία μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΗΠΑ εκείνη την εποχή, αλλά και το πέπλο μυστηρίου που περιβάλλει τον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών, μας επιτρέπουν μόνο να υποθέτουμε διάφορα χωρίς αποδείξεις και στοιχεία.
Χωρίς αδιάσειστα στοιχεία η δίκη και τα ισόβια στον Στακτόπουλο
Η γιγαντιαίας έκτασης έρευνα που έγινε απέτυχε να φέρει στο φως ουσιαστικά στοιχεία ή να ρίξει φως στο μυστήριο. Πιεζόμενοι από τα αμερικανικά μίντια και τους αξιωματούχους της χώρας να λύσουν την υπόθεση και να καταδικάσουν κάποιον, οι Ελληνες ανακριτές επέλεξαν να επικεντρωθούν στο ζήτημα της συνέντευξης που σχεδίαζε ο Πολκ με τον Βαφειάδη. Υπό το βάρος της απελπισίας και των πιέσεων, η αρχική λίστα των 12 υπόπτων μειώθηκε σε τέσσερα άτομα: Τον Κώστα Χατζηαργύρη, βοηθό του Πολκ και ρεπόρτερ του Πρακτορείου Reuters, την Ελεν Μάμας, συνεργάτιδα του Associated Press με την οποία ο Πολκ είχε συναντηθεί στη Θεσσαλονίκη, τη σύζυγο του Πολκ, Ρέα, και τον Γρηγόρη Στακτόπουλο, έναν ελάχιστα γνωστό έως τότε δημοσιογράφο και μεταφραστή, ο οποίος είχε κάποτε διασυνδέσεις με το ΚΚΕ και τον είχε συστήσει στον Πολκ η Μάμας.
Από τους τέσσερις, ο Στακτόπουλος ήταν ο λιγότερο γνωστός, με τις λιγότερες επαγγελματικές, πολιτικές και κοινωνικές διασυνδέσεις και άρα ο πιο ευάλωτος. Συνελήφθη και ύστερα από εβδομάδες ανακρίσεων, του απαγγέλθηκαν κατηγορίες συνέργειας στον φόνο του Πολκ. Το βασικό «στοιχείο» στα χέρια της πολιτικής αγωγής ήταν ότι ο φάκελος που περιείχε την ταυτότητα του Πολκ και είχε σταλεί στην αστυνομία, είχε αποστολέα τη γηραιά μητέρα του Στακτόπουλου, η οποία επίσης κατηγορήθηκε για συνέργεια στη δολοφονία.
Εντονες πιέσεις
Στη διάρκεια της δίκης, οι κατήγοροι στηρίχθηκαν στις ενοχοποιητικές, παράλογες και αντικρουόμενες καταθέσεις του Στακτόπουλου, ο οποίος άλλαζε συνεχώς θέσεις, ανάλογα με τα ψεύτικα στοιχεία και τις νέες πληροφορίες που έρχονταν στο φως. Μία παρέλαση μαρτύρων κατηγορίας, στους οποίους η υπεράσπιση δεν απηύθυνε ερωτήσεις, αράδιασε φήμες και ψιθύρους για άσχετα πράγματα εναντίον του κατηγορουμένου στο δικαστήριο. Το μόνο ουσιαστικό στοιχείο που παρουσιάστηκε ήταν η «γραφολογική εξέταση» του φακέλου που περιείχε τη δημοσιογραφική ταυτότητα του Πολκ, καθώς η Στακτοπούλου παραδέχθηκε, υπό πίεση και με πολλές επιφυλάξεις, ότι επρόκειτο για τον δικό της γραφικό χαρακτήρα (η διαπίστωση αυτή διαψεύσθηκε αργότερα από γραφολόγους στις ΗΠΑ). Μολονότι η μητέρα αθωώθηκε (και άρα ακυρώθηκε η κατάθεση με την οποία ενοχοποιούσε τον εαυτό της), ο Στακτόπουλος καταδικάστηκε για συνέργεια στον φόνο και του επιβλήθηκε ποινή ισόβιας κάθειρξης. Δύο γνωστοί κομμουνιστές, ο Αδάμ Μουζενίδης και ο Βαγγέλης Βαζβανάς, για τους οποίους δεν υπήρχε κανένα στοιχείο και οι οποίοι ουδέποτε συνελήφθησαν, καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο ως φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας.
Μετά την καταδίκη του, ο Στακτόπουλος έμεινε τέσσερα χρόνια στα κελιά της απομόνωσης, στη Γενική Ασφάλεια και μεταφέρθηκε σε κανονική φυλακή μόνον όταν ο Τύπος αποκάλυψε πού βρισκόταν. Το 1956, η ποινή του μειώθηκε στα 20 χρόνια και τον Αύγουστο του 1960, ελευθερώθηκε. Στο βιβλίο του «Υπόθεση Πολκ: η προσωπική μου μαρτυρία» (1984), ο Στακτόπουλος υποστήριξε την αθωότητά του και ότι οι ομολογίες του ήταν προϊόν φυσικής και ψυχολογικής βίας, ενώ χαρακτήρισε χαλκευμένα τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν εναντίον του στο δικαστήριο. Πριν από τον θάνατό του, το 1998, το αίτημά του για αναίρεση της καταδίκης του απορρίφθηκε από τον Αρειο Πάγο. Τρεις ακόμη αιτήσεις αναίρεσης που έγιναν από τη χήρα του (το 2001, 2004 και 2007) επίσης απορρίφθηκαν.
Πιθανότατα ποτέ δεν θα μάθουμε ποιος δολοφόνησε τον Τζορτζ Πολκ και αυτό από μόνο του είναι ιδιαίτερα εξοργιστικό. Ακόμη πιο εξοργιστική είναι όμως η συνειδητοποίηση ότι ο Στακτόπουλος ήταν αθώος και ότι καταδικάστηκε εξαιτίας της επίσημης επιχείρησης που έγινε για να βρεθεί αποδιοπομπαίος τράγος. Οι αλλεπάλληλες αρνήσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ελλάδας να θεραπεύσει αυτή τη μεγάλη αδικία που διέπραξαν τότε οι αρχές, διατηρούν το στίγμα στην ελληνική Δικαιοσύνη. Ενα στίγμα που δεν μπορεί να αποδοθεί πια σε ξένες πιέσεις και στην ανάγκη να προστατευθεί το έθνος από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Ενα στίγμα που το δημοκρατικό κράτος θα έπρεπε να θέλει να καθαρίσει άμεσα.
Για το ίδιο θέμα ο Στάθης Ευσταθιάδης θα γράψει στο ΒΗΜΑ το παρακάτω ρεπορτάζ με τίτλο "Ποιοι δολοφόνησαν τον Τζορτζ Πολκ;"
Παρουσιάζοντας πρόπερσι το βιβλίο των Ηλία Βλάντον και Τζακ Μέτγκερ «Who Killed George Polk?» («Ποιος σκότωσε τον Τζορτζ Πολκ;») ο εκδότης τους, το Πανεπιστήμιο Τεμπλ της Φιλαδέφειας στις ΗΠΑ, σημείωνε:
«Λίγες μόνο εβδομάδες μετά τη δολοφονία του απεσταλμένου του CBS Τζορτζ Πολκ στην Ελλάδα το 1948 οι συνάδελφοί του δημιούργησαν το "Βραβείο Τζορτζ Πολκ" για την καλύτερη δημοσιογραφική δουλειά. Ωστόσο, αν ζούσε ο Πολκ θα ένιωθε μεγάλη απογοήτευση βλέποντας ότι "το ύψιστο της αμερικανικής δημοσιογραφίας" αποδεχόταν σχεδόν δίχως διαμαρτυρία μια ανάκριση για τη δολοφονία του στην οποία αποδεικτικά στοιχεία όχι μόνο αγνοήθηκαν αλλά "μαγειρεύτηκαν" έτσι ώστε να καταδικαστεί ένας αθώος άνθρωπος μια ανάκριση στην οποία η πολιτική έπαιξε μεγαλύτερο ρόλο από την αλήθεια».
Πενήντα χρόνια μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Πολκ το πτώμα του βρέθηκε να επιπλέει στον όρμο της Θεσσαλονίκης στις 16 Μαΐου 1948 το ποιος τον σκότωσε παραμένει μυστήριο. Ενα πράγμα είναι βέβαιο φυσικά: αυτοί που το δικαστήριο βρήκε ενόχους Γρ. Στακτόπουλος, Αδάμ Μουζενίδης κ.ά. δεν είχαν καμία σχέση με το έγκλημα. Διότι περί εγκλήματος πρόκειται. Είναι αλήθεια ότι το δικαστήριο όπως και η πολιτική ηγεσία της χώρας εκείνη την εποχή δεν είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να καταδικάσουν αυτούς που η Ασφάλεια συνέλαβε ως δολοφόνους ή συνεργούς. Το ενδιαφέρον τους συγκεντρώθηκε στο να καταδικάσουν τους κομμουνιστές και τον Δημοκρατικό Στρατό του, να καταδείξουν στο εσωτερικό και διεθνώς ότι οι μαχητές και οι οπαδοί τους δεν ήταν παρά απλοί δολοφόνοι.
Εποχή Εμφυλίου και Ψυχρού Πολέμου
Η όλη υπόθεση είναι γνωστή με κάθε λεπτομέρεια και άλλωστε δεν είναι του παρόντος. Θα πρέπει όμως να υπενθυμίσουμε το διεθνές κλίμα και το πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο έγινε η δολοφονία και η δίκη. Στην Ελλάδα φυσικά ο Εμφύλιος βρίσκεται στον τρίτο χρόνο του, το «κράτος» της κυβέρνησης Σοφούλη - Τσαλδάρη έχει εγκλωβιστεί στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν δείχνουν ακόμη προς τα πού κλίνει η πλάστιγγα και οι πάσης φύσεως αμερικανοί και (λίγοι) βρετανοί σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες κ.ά. διευθύνουν περίπου τα πάντα.
Είμαστε στο τέλος της δεκαετίας του '40, η Ευρώπη είναι πολιτικώς και οικονομικώς ανύπαρκτη, η τότε Σοβιετική Ενωση μπορεί να έχει τον στρατό της ως το Βερολίνο αλλά είναι καθημαγμένη από τον πόλεμο και οι Ηνωμένες Πολιτείες συνειδητοποιούν πλέον ότι είναι μεγάλη, παγκόσμια δύναμη. Ο πρόεδρος Τρούμαν έχει εξαγγείλει το ομώνυμο Δόγμα στην Ελλάδα η αμερικανική βοήθεια «ρέει με ρυθμό 1 εκατ. δολάρια ημερησίως» γράφει το «Washington Post» και σταθερά διαμορφώνεται η αντικομμουνιστική και αντισοβιετική πολιτική στην Ουάσιγκτον που οδηγεί στον Ψυχρό Πόλεμο. Η Ελλάδα, συμπτωματικά είτε ηθελημένα, ήταν το πρώτο πεδίο δοκιμής του. Δικαιολογημένα λοιπόν η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ δέχθηκε ευχαρίστως την εκδοχή της δολοφονίας του Πολκ που παρουσίασαν οι ελληνικές αστυνομικές αρχές και όχι απλώς συμφώνησε με το πόρισμα των ανακρίσεων και την απόφαση του δικαστηρίου της Θεσσαλονίκης, τον Απρίλιο του 1949, αλλά την εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο. Ο Εντμουντ Κίλι στο βιβλίο του «The Salonica Bay Murder» υπογραμμίζει ότι μετά τη δολοφονία του Πολκ και τη δίκη που ακολούθησε περιορίστηκε και τελικώς σίγησε στην Αμερική κάθε κριτική εναντίον του «διεφθαρμένου βασιλικού καθεστώτος στην Ελλάδα» και της υποστήριξης που του παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον λογικό είναι να υποθέσει κανείς σήμερα, 50 χρόνια μετά το έγκλημα και μέσα σε πολύ διαφορετικό πολιτικό και ψυχολογικό κλίμα ότι εκείνοι που είχαν συμφέρον να δολοφονήσουν τον Πολκ ήταν είτε οι αμερικανοί για να τον κάνουν να σωπάσει είτε οι έλληνες κυβερνητικοί, αυτοί επειδή οι ανταποκρίσεις του τους έθιγαν και προσωπικά ακόμη. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Η απάντηση στο ερώτημα ποιος σκότωσε τον Πολκ δεν είναι άσπρο - μαύρο.
Η ετυμηγορία που κατέρρευσε
Ποιος τον σκότωσε λοιπόν; Ερευνες σε αρχεία αμερικανικών κέντρων, ξένων διπλωματικών υπηρεσιών, καταθέσεις αμερικανών και ελλήνων πολιτών που έγιναν πολύ αργότερα όταν ο φόβος διώξεων υποχώρησε ή εξέλιπε και δημοσιεύματα στον παγκόσμιο Τύπο επί μισό αιώνα συγκλίνουν σε τρεις θεωρίες. Το τραγικό όμως είναι ότι καμία δεν είναι απολύτως πειστική!
Η πρώτη είναι αυτή στην οποία κατέληξε το δικαστήριο της Θεσσαλονίκης. Οτι δηλαδή τον Πολκ δολοφόνησαν οι κομμουνιστές ο Βαγγέλης Βασβανάς και ο Αδάμ Μουζενίδης με τη βοήθεια του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου. Κίνητρό τους, κατά την κατηγορούσα αρχή, ήταν να δείξουν στην αμερικανική κοινή γνώμη ότι το καθεστώς που υποστηρίζουν στην Ελλάδα είναι εγκληματικό. Μέσα στην ατμόσφαιρα της εποχής, με τον Τύπο να υπερθεματίζει σε καθετί που προήρχετο άνωθεν, δεν ήταν δυνατόν να αμφισβητηθεί αυτό το εύρημα. Αλλά στα χρόνια που πέρασαν από τότε ήρθαν στην επιφάνεια πολλά πράγματα. Πρώτον, ότι ο «δολοφόνος» Μουζενίδης έφθασε στη Θεσσαλονίκη δύο ημέρες μετά το έγκλημα και ο Βασβανάς βρισκόταν «κάπου στο Παραπέτασμα».
Επίσης, αποδεικνύεται πλαστή η επιστολή που, υποτίθεται, έγραψε ο Πολκ στον συνάδελφό του Εντ Μάροου και η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στη δίκη ως πειστήριο ότι όντως ο Πολκ είχε κλείσει ραντεβού με τον Μάρκο και θα πήγαινε να τον συναντήσει. Σημειώνω ότι η υπεράσπιση όπως και δύο Αμερικανοί που είχαν στενές σχέσεις με τον Πολκ από την πρώτη στιγμή υποστήριξαν ότι δεν είχαν ακούσει ποτέ τον Πολκ να λέει ότι θα έπαιρνε συνέντευξη από τον Μάρκο, μολονότι πολύ θα τον ενδιέφερε. Πολλά χρόνια αργότερα η επιστολή επιδείχθηκε στον μεγαλύτερο γραφολόγο του FBI, στον Τσαρλς Απελ. Ηταν κατηγορηματικός. Ο Βλάντον στο βιβλίο του αναφέρει ότι το συμπέρασμα του Απελ ήταν ότι «η υπογραφή ήταν πλαστή. Μάλιστα η επιστολή δεν είχε γραφεί σε γραφομηχανή Hermes, αυτήν που είχε ο Πολκ,αλλά πιθανότατα σε φορητή γερμανική γραφομηχανή Continental».
Κ. Χατζηαργύρης και Ιντέλιτζενς Σέρβις
Η δεύτερη θεωρία για τους δολοφόνους του Πολκ είναι πιο επιπόλαιη. Θέλει το έγκλημα να έχει διαπραχθεί από τους Αγγλους. Είναι μια «εξήγηση» όχι πολύ γνωστή στην Ελλάδα, που όμως απασχόλησε πολύ περισσότερο από ό,τι θα περίμενε κανείς την Ουάσιγκτον. Και τούτο επειδή τη διατύπωσαν πρόσωπα που είχαν επαγγελματικές και άλλες σχέσεις με τους Αγγλους, μεταξύ των οποίων και ο δημοσιογράφος Κώστας Χατζηαργύρης, ανταποκριτής του «Christian Science Monitor» στη Μέση Ανατολή, φίλος του Πολκ και της συζύγου του και στενός συγγενής του τότε πρωθυπουργού Θεμ. Σοφούλη. Η αλήθεια είναι ότι οι Αγγλοι είχαν κάθε δυνατότητα να σκοτώσουν τον Πολκ καθώς εξακολουθούσαν να είναι πολύ καλά δικτυωμένοι στην Ελλάδα, παρ' όλο που είχαν παραδώσει την «προστασία» της στους Αμερικανούς. Αλλά γιατί να τον σκοτώσουν; Διότι, λέει αυτή η θεωρία, δεν ανέχονταν που εκτοπίστηκαν από την περιοχή. Κάποιοι βρετανοί αξιωματούχοι με «παλιά μυαλά» που δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν την πραγματικότητα, χωρίς φυσικά την έγκριση του Λονδίνου ούτε καν την ενημέρωσή του , ήθελαν να εκδικηθούν τους Αμερικανούς, να δείξουν στον κόσμο ότι οι Αμερικανοί δεν ήταν σε θέση να προστατεύσουν ούτε τους υπηκόους τους.
Αφελές ένα τέτοιο κίνητρο. Αλλά επειδή ο Χατζηαργύρης κατονόμασε και τον πιθανό δράστη ή συνεργό στο έγκλημα με επιστολή του σε αρμόδια αμερικανικά πρόσωπα, η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα δεν μπορούσε να αγνοήσει την εκδοχή. Ο «ύποπτος» ήταν κάποιος Ράντολ Κόεϊτ, πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις στην περιοχή της Βόρειας Ελλάδας, ο οποίος δέκα ημέρες μετά τη δολοφονία του Πολκ μετατέθηκε στη Νορβηγία. Ανακρίσεις που ενήργησε το νομικό τμήμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν κατέληξαν σε τίποτε, αυτό όμως δεν εμπόδισε την Κέιτι Μάρτον στο βιβλίο της «The Polk Conspiracy», που έγραψε 40 χρόνια αργότερα, να επιμένει ότι ο Κόεϊτ ενέχεται στη δολοφονία του Πολκ.
Τα συμπεράσματα και οι «αποκαλύψεις» της Μάρτον δεν μπορούν να ληφθούν σοβαρά υπόψη, διότι μεταξύ άλλων υποστηρίζει ότι τον Πολκ έβαλε να δολοφονήσουν ο τότε υπουργός Εξωτερικών Ντίνος Τσαλδάρης επειδή φοβήθηκε ότι ο Πολκ θα απεκάλυπτε πως δήθεν είχε στείλει 25.000 δολάρια στην Chase National Bank της Νέας Υόρκης. Επισταμένη έρευνα προ ετών στα αρχεία της αμερικανικής τράπεζας δεν έδειξε κανέναν Τσαλδάρη να είχε ποτέ λογαριασμό εκεί].
Οι παρακρατικοί και η Αριστερά
Πολύ πιο σοβαρή είναι η τρίτη: τον Πολκ δολοφόνησαν παρακρατικοί κατόπιν εντολής «άνωθεν» με σκοπό να επιρρίψουν τις ευθύνες στους κομμουνιστές και να επιτύχουν έτσι την κατακραυγή της αμερικανικής κοινής γνώμης εναντίον των ανταρτών και εκείνων που τους συμπαθούσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Δυτική Ευρώπη. Είναι η θεωρία - εξήγηση που επικράτησε στα ευρύτερα στρώματα της ελληνικής κοινής γνώμης εκείνη την εποχή, ακόμη και σήμερα, την ασπάζεται πλήρως η Μάρτον στο βιβλίο της και υποστηρίχθηκε από την ελληνική και τη διεθνή Αριστερά, χωρίς όμως κανένα σοβαρό τεκμήριο. Οτι η ελληνική άκρα Δεξιά θα έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να δυσφημιστούν οι κομμουνιστές, ο Δημοκρατικός Στρατός κλπ. είναι πέραν κάθε αμφιβολίας. Ηταν όμως αδύνατον να τολμήσουν να δολοφονήσουν έναν αμερικανό δημοσιογράφο. Ο φόβος ότι θα ακολουθούσε έρευνα από τους ειδικούς της αμερικανικής κυβέρνησης, οι οποίοι δεν θα αργούσαν να βρουν τον ένοχο, θα είχε αποτρέψει κάθε προσφυγή σε ακραίες λύσεις, αφού άλλωστε θα μπορούσαν θαυμάσια να τον βγάλουν από τη μέση ζητώντας μέσω κυβερνητικών οργάνων την ανάκλησή του. Πέραν τούτου οι ελληνικές αρχές γνώριζαν ότι ο Πολκ επρόκειτο να φύγει σε λίγες ημέρες και είχε ήδη αγοράσει εισιτήρια για τον ίδιο και τη σύζυγό του.
Στην ίδια θεωρία της ενοχής των παρακρατικών βρίσκεται και η «αποκάλυψη» του Φοίβου Οικονομίδη, πριν από λίγα χρόνια, ότι δολοφόνος του Πολκ είναι Αμερικανός, ο τότε στρατιωτικός ακόλουθος των ΗΠΑ στην Ελλάδα συνταγματάρχης Χάρβεϊ Σμιθ. Το «ενοχοποιητικό» στοιχείο του είναι ότι συνταξίδευσε με τον Πολκ στη Θεσσαλονίκη, ότι έμεινε στο ίδιο ξενοδοχείο, στο «Αστόρια», με τη γυναίκα του και ότι το δωμάτιό του συγκοινωνούσε με του Πολκ. Ποιος όμως μπορεί να αποκλείσει ότι όλα αυτά ήταν απλές συμπτώσεις; Τι φυσικότερο από δύο Αμερικανούς να μένουν στο ίδιο ξενοδοχείο από τα ελάχιστα τότε της Θεσσαλονίκης και ο ξενοδόχος να τους βάλει σε διπλανά δωμάτια...
Ο συνταγματάρχης και ο υπολοχαγός Σμιθ
Εχει όμως ενδιαφέρον το κίνητρο που δίνει ο Οικονομίδης στον Σμιθ για να σκοτώσει τον Πολκ. Είναι λογικό να δεχθούμε ότι ο Σμιθ γνώριζε πως ο Πολκ ενδιαφερόταν να πάρει «ζωντανή συνέντευξη» από τον Μάρκο. Και είχε κάθε λόγο να υποπτεύεται ότι ο Μάρκος θα εκμεταλλευόταν την ευκαιρία για να κάνει νέες προτάσεις «ειρήνης και συμφιλίωσης» κάτι που επανειλημμένα εκείνο τον καιρό διατύπωναν οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτό όμως θα χαλούσε ασφαλώς τα απώτερα σχέδια του Πενταγώνου και του Λευκού Οίκου, διότι προτάσεις ειρήνης θα γίνονταν ευμενέστατα δεκτές στο Κογκρέσο που δεν ήταν ακόμη ενθουσιώδες για την πολιτική Τρούμαν , και ακόμη περισσότερο από την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο όμως θα ανέτρεπε τους σχεδιασμούς της Ουάσιγκτον και επομένως θα έπρεπε να εμποδιστεί ο ανταποκριτής του ραδιοφωνικού δικτύου CBS που παρακολουθούσαν περί τα 25 εκατ. Αμερικανοί εκείνη την εποχή να μεταδώσει συνέντευξη με τον Μάρκο.
Το «στόρι» είναι καλό, μόνο που πάσχει σε κάτι ουσιώδες: ο στρατιωτικός ακόλουθος Σμιθ «δεν θυμάται να ήταν μαζί με τον Πολκ στη Θεσσαλονίκη» ούτε και είχε ιδιαίτερες φιλίες μαζί του, διαπίστωσαν ανακριτές του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που έκαναν σχετικές έρευνες πριν από 20 χρόνια.
Η αλήθεια είναι ότι το 1948 υπηρετούσε στην Ελλάδα κάποιος Σμιθ. Ο υπολοχαγός Τζέιμς Σμιθ, που υπηρετούσε στη Θεσσαλονίκη, δεν αποκλείεται να έμενε συχνά στο ξενοδοχείο «Αστόρια», ίσως μάλιστα να είχε συναντήσει τον Πολκ· αλλά για ποιο λόγο να τον σκοτώσει; Η μονάδα όπου υπηρετούσε, όπως και ο ίδιος, δεν είχε καμία σχέση με τις μυστικές υπηρεσίες.
Καταρρέει λοιπόν και η θεωρία ότι δολοφονήθηκε ο Πολκ από τους Αγγλους ή από τους Αμερικανούς. Ποιος όμως τον δολοφόνησε; Διότι βεβαίως ο Πολκ δολοφονήθηκε και το μυστήριο παραμένει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.