Της Ελευθερίας Κούρταλη
Με λίγες μόνο ημέρες να απομένουν για τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, η άποψη της Citigroup παραμένει ότι μια νίκη της Clinton είναι πιο πιθανή, ωστόσο επισημαίνει ότι με τις δημοσκοπήσεις να παραμένουν ασταθείς και με την εμπειρία του δημοψηφίσματος για το Brexit, oι εκπλήξεις δεν μπορούν να αποκλειστούν.

Ένα αποτέλεσμα-έκπληξη θα μπορούσε να προκαλέσει αβεβαιότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές και να "χτυπήσει" την ανάπτυξη στις ΗΠΑ, επηρεάζοντας την Ευρώπη μέσω του εμπορίου και των οικονομικών δεσμών. Θα μπορούσε επίσης να αλλάξει τις πολιτικές ασφάλειας και εμπορίου, καθώς και τις δημοσιονομικές, νομισματικές και ρυθμιστικές πολιτικές των ΗΠΑ.

Όπως σημειώνει η Citi, η εμπορική και οικονομική έκθεση στις ΗΠΑ είναι υψηλή στην περίπτωση της Ιρλανδίας, της Γερμανίας, των Μπενελούξ και της Βρετανίας. Εκτός από τις μελλοντικές εμπορικές και δημοσιονομικές πολιτικές των ΗΠΑ, τα επόμενα βήματα της Fed καθώς και η αλλαγή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής θα είναι στο επίκεντρο.
Οικονομικοί δεσμοί ΕΕ-ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ είναι μακράν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις ονομαστικές εξαγωγές αγαθών να διαμορφώνονται στα 371 δισ. ευρώ το 2015 (21% του συνόλου των εξαγωγών αγαθών εκτός ΕΕ και 2,5% του ΑΕΠ της ΕΕ) και οι εισαγωγές στα 248 δισ. ευρώ (22% του συνόλου, ή 1,7% του ΑΕΠ), με αποτέλεσμα ένα εμπορικό πλεόνασμα ύψους 123 δισ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες, το 2013 οι εξαγωγές ανήλθαν στα 161 δισ. ευρώ (29% του συνόλου των εξαγωγών των υπηρεσιών εκτός ΕΕ, ή 1,2% του ΑΕΠ), ενώ οι εισαγωγές ανήλθαν σε 148 δισ. ευρώ (29% του συνόλου, 1,1% του ΑΕΠ), με αποτέλεσμα ένα πλεόνασμα ύψους 13 δισ. ευρώ.
Το 2016, οι εμπορικές ροές αγαθών ήταν πιο αδύναμες μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Το διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου, οι ονομαστικές εξαγωγές αγαθών προς τις ΗΠΑ ήταν 3% χαμηλότερες ετησίως, ενώ οι εισαγωγές 1% χαμηλότερες, αφήνοντας το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο στα 74,2 δισ. ευρώ, 6 δισ. ευρώ χαμηλότερα ετησίως.
Ωστόσο, το εμπόριο της ΕΕ με τις ΗΠΑ ήταν σε καλύτερα επίπεδα από ό,τι με τον υπόλοιπο κόσμο, με τις συνολικές εξαγωγές της ΕΕ το διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου να μειώνονται κατά 4% και οι εισαγωγές κατά 3% ετησίως.
Προσοχή σε Ιρλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Βρετανία και Ελλάδα
Η Ιρλανδία έχει τις μεγαλύτερες εμπορικές και επενδυτικές εκθέσεις στις ΗΠΑ, σε σχέση με το ΑΕΠ της. Οι ιρλανδικές εξαγωγές στις ΗΠΑ διαμορφώνονται στο 15% του ιρλανδικού ΑΕΠ, ενώ το απόθεμα των άμεσων επενδύσεων των ΗΠΑ στην Ιρλανδία είναι στο 120% του ιρλανδικού ΑΕΠ.
Οι εμπορικοί δεσμοί είναι επίσης πολύ σημαντικοί στο Βέλγιο, τη Γερμανία και τη Βρετανία, ενώ η Ολλανδία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης άμεσων επενδύσεων από τις ΗΠΑ.
Αντίθετα, η έκθεση στο εμπόριο και τις επενδύσεις είναι σχετικά χαμηλή στις χώρες της Μεσογείου, με εξαίρεση την Ελλάδα, η οποία έχει σημαντική έκθεση στον τουρισμό και τις ναυτιλιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ.
Κίνδυνος ύφεσης στις ΗΠΑ
Ενώ το βασικό σενάριο της Citi είναι ότι η μέτρια ανάπτυξη θα συνεχιστεί στις ΗΠΑ, το αποτέλεσμα των εκλογών θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη βραχυπρόθεσμη δυναμική της αμερικανικής ανάπτυξης. Και οι δύο υποψήφιοι αναμένεται να προωθήσουν επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αυξάνοντας την πιθανότητα ώθησης της ανάπτυξης, ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει.
Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές εάν ο κάθε υποψήφιος θα μπορούσε να συγκεντρώσει τις απαραίτητες πλειοψηφίες στο Κογκρέσο για να εφαρμόσει την εγχώρια οικονομική ατζέντα του.
Την ίδια στιγμή, οι δύο υποψήφιοι έχουν σηματοδοτήσει μια στάση κριτικής σχετικά με τις εμπορικές συμφωνίες. Αυτό, εκτός από τη δυνητική πολιτική αναταραχή που θα προκαλέσει μια νίκη Trump, θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρή αβεβαιότητα τόσο στις αγορές όσο και στην οικονομία, κάτι το οποίο θα μπορούσε να επιβαρύνει την ανάπτυξη.
Έτσι, στην καλύτερη περίπτωση, οι δαπάνες υποδομής και οι φορολογικές περικοπές που θα επιβληθούν από τον νέο Πρόεδρο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια αρχική (και ίσως παρατεταμένη) ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μια σκληρή στάση στο εμπόριο και η αβεβαιότητα γύρω από τη μετανάστευση να βαρύνουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις και να οδηγήσουν τις ΗΠΑ σε ύφεση νωρίτερα παρά αργότερα.
Μπορεί η ευρωπαϊκή οικονομία να έχει δείξει αντιστάσεις στα διάφορα σοκ, όπως το Brexit και έτσι ο αντίκτυπος στο οικονομικό κλίμα της Ευρώπης στο βραχυπρόθεσμο διάστημα να μην είναι σημαντικός, ωστόσο μια ύφεση στις ΗΠΑ δεν είναι δυνατόν να μην επηρεάσει τόσο την ΕΕ όσο και τον υπόλοιπο κόσμο.
Trump = Περισσότερη χαλάρωση από την ΕΚΤ, Clinton = Λιγότερη
H πολιτική της Fed μπορεί να επηρεαστεί από το αποτέλεσμα των εκλογών αν η FOMC αποφασίσει ότι θα έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με τη Citi, αν κερδίσει η Clinton, η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια 0,25% τον Δεκέμβριο. Επίσης οι εκτιμήσεις για τον πληθωρισμό μπορεί να αυξηθούν σημαντικά και να προκαλέσουν μια επιτάχυνση της αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής.
Μια νίκη Trump μπορεί επίσης να φέρει μια βραχυπρόθεσμη ώθηση της ανάπτυξης και υψηλότερο πληθωρισμό, αλλά θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει αβεβαιότητα και πάγωμα των δαπανών και των επενδύσεων των επιχειρήσεων, αλλά και μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης λόγω των περιορισμών στο εμπόριο και τη μετανάστευση. Ο Trump έχει τονίσει ότι διαφωνεί με την εξαιρετικά διευκολυντική νομισματική πολιτική της Fed.
Τα επόμενα βήματα νομισματικής πολιτικής της Fed θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στην ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη. Μια αυστηρότερη πολιτική στις ΗΠΑ θα μπορούσε να ενισχύσει το δολάριο έναντι των ευρωπαϊκών νομισμάτων. Σε αυτήν τη λογική, μια νίκη της Clinton με έλεγχο των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο (μάλλον απίθανο) θα μπορούσε πιθανότατα να ανακουφίσει την ΕΚΤ μειώνοντας την πίεση, ενώ μια νίκη Trump θα μπορούσε να την οδηγήσει σε περισσότερη νομισματική χαλάρωση.
Η Ευρώπη δεν είναι στο επίκεντρο της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά μπορεί να βρεθεί
Και οι δύο υποψήφιοι έχουν εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους για τις υπάρχουσες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, όπως η NAFTA και ο ΠΟΕ. Δεδομένου ότι οι χώρες της ΕΕ δεν έχουν προτιμησιακή εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ αυτήν τη στιγμή, το ότι οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να αναθεωρήσουν τους κανόνες του ΠΟΕ δεν θα έχει μεγάλη σημασία. Και οι δύο υποψήφιοι φαίνεται να είναι περισσότερο επικεντρωμένοι στην Κίνα, όταν πρόκειται για υποτιθέμενες ανισορροπίες, και όχι στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι υποψήφιοι έχουν σκληρή στάση στην επιβολή των πολιτικών κατά των επιδοτήσεων, και αυτό μπορεί να προκαλέσει εντάσεις σχετικά με τον ρόλο των αναπτυξιακών ευρωπαϊκών τραπεζών και τη στήριξη των φορολογουμένων σε ορισμένες ευρωπαϊκές βιομηχανίες.
Επίσης, η αντίθεση και των δύο υποψηφίων στην επικύρωση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου TPP, δεν αποτελεί καλό οιωνό για την προβλεπόμενη Διατλαντική Συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ (ΤΤIP).
Η εμπορική πολιτική των ΗΠΑ μπορεί επίσης να έχει έμμεσες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή εμπορική πολιτική. Μια πιο κλειστή οικονομία των ΗΠΑ με τις κινεζικές εξαγωγές μπορεί να τις ανακατευθύνει προς την ΕΕ και να οδηγήσει σε καθοδικές πιέσεις στις τιμές των εισαγωγών, ενισχύοντας τα ένστικτα του προστατευτισμού και στην ΕΕ, επίσης.
Ταυτόχρονα, οι λιγότερες ελπίδες για συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ μπορεί να βελτιώσουν τη διαπραγματευτική θέση της ΕΕ στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για το ελεύθερο εμπόριο, για παράδειγμα, με την Ιαπωνία, τις χώρες ASEAN και την Ινδίας.
Χτύπημα στους φορολογικούς παραδείσους της Ευρώπης
Οι μεταρρυθμίσεις της Clinton στη διεθνή φορολογική νομοθεσία και το "κυνήγι" των επιχειρήσεων που μεταφέρουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες με ευνοϊκά φορολογικά περιβάλλοντα, όπως η Ιρλανδία, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και ίσως την Ελβετία. Η Clinton θα μπορούσε να είναι πιο φιλική προς τις ευρωπαϊκές προτάσεις για φόρο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, και η υποστήριξη των ΗΠΑ θα αυξήσει τις πιθανότητες της παγκόσμιας εφαρμογής απότομα (από κοντά στο μηδέν). Αντίθετα, ο Trump και οι Ρεπουμπλικάνοι δεν βλέπουν με καλό μάτι τις αυξημένες ρυθμίσεις, όπως τον νόμο Dodd-Frank, και μπορεί να βάλουν φρένο στις παγκόσμιες πρωτοβουλίες για το ρυθμιστικό περιβάλλον.
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία, "κλειδί" για την Ευρώπη 

Η ρητορική της Clinton είναι επιθετική απέναντι στη Ρωσία, γεγονός το οποίο θα βοηθήσει όσους στην ΕΕ ενδιαφέρονται για την εντατικοποίηση των κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Αντίθετα, ο Trump θα είναι νέος στον χώρο και μπορεί να προκαλέσει σημαντική αβεβαιότητα. Έχει απαιτήσει μεγαλύτερες ευρωπαϊκές συνεισφορές στην αμυντική δομή του ΝΑΤΟ, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερες απαιτήσεις δαπανών.
Επιπτώσεις στο μεταναστευτικό
Αυτό που έχει θεμελιώδη σημασία για την ΕΕ, εκτός από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, θα ήταν η πιθανή μεταστροφή της πολιτικής των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, ή γενικά κατά της Μέσης Ανατολής, όπου οι πόλεμοι στη Συρία και το Ιράκ ήταν η βασική πηγή της αύξησης στις αφίξεις προσφύγων στην ΕΕ το 2015.