Το Γνωστικιστικό υπόβαθρο της ταινίας «Νώε»

 

Στην ταινία του Αρονόφσκι, ο Νώε, ο Αδάμ και η Εύα είναι φωταυγείς και χωρίς σάρκα, μέχρι και τη στιγμή που τρώνε τον απαγορευμένο καρπό.

Μια τέτοια αντίληψη δεν βρίσκεται στην Αγία Γραφή, φυσικά. Αυτό είναι ένα στοιχείο μόνο από το πλήθος ευφάνταστων λεπτομερειών της ταινίας.

Όσον αφορά την φωταύγειας των προπατόρων μας, πρέπει να πάμε πίσω στην αρχαία θρησκεία του Γνωστικισμού. Παρακάτω μια περιγραφή του 2ου αιώνα μ.Χ. για το τι πίστευε μια αίρεση που ονομαζόταν Οφίτες:

«Ο Αδάμ και η Εύα είχαν στο παρελθόν φως, φωτεινότητα, και να το πω έτσι ‘πνευματικά σώματα’. Αλλά όταν ήρθαν εδώ, τα σώματα σκοτείνιασαν και έγιναν χοντρά και αδρανή». Ειρηναίος της Λυών, Κατά Αιρέσεων, Ι, 30.9

Η Καμπάλα, σίγουρα έχει μια παρόμοια άποψη, δεδομένου ότι είναι ουσιαστικά μια μορφή εβραϊκού Γνωστικισμού . Ξεσκόνισα το βιβλίο του 19ου αιώνα του Adolphe Franck (φωτο), «Η Καμπάλα» και γρήγορα επιβεβαιώθηκαν οι υποψίες μου :

«Προτού εξαπατηθούν από την πανουργία του φιδιού, ο Αδάμ και η Εύα δεν είχαν μόνο εξαιρεθεί από την ανάγκη του σώματος, αλλά ούτε καν είχαν σώμα - δηλαδή, δεν ήταν από χώμα».

Ο Franck επικαλείται αποσπάσματα από το Zohar, ένα από τα ιερά κείμενα της Καμπάλα:

«Όταν ο προπάτορας μας Αδάμ κατοίκησε τον Κήπο της Εδέμ, ήταν ντυμένος, καθώς όλοι στον ουρανό, με ένα ένδυμα που είχε φτιαχτεί από το μεγαλύτερο φως. Όταν εκδιώχθηκε από τον Κήπο της Εδέμ και αναγκάστηκε να υποβληθεί στις ανάγκες αυτού του κόσμου, τι συνέβη; Ο Θεός, μας λένε οι Γραφές, έφτιαξε στον Αδάμ και τη σύζυγό του δερμάτινους χιτώνες και τους έντυσε, γιατί πριν είχαν χιτώνες φωτός, αυτού του μεγαλύτερου φωτός που χρησιμοποιείτο στην Εδέμ...»

Ήθελα να ψάξω πιο βαθιά.

Ανακάλυψα ποια ήταν η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ντάρεν Αρονόφσκι: Λεγόταν “Pi”. Θέλετε να μάθετε ποιο ήταν το αντικείμενό της; Η Καμπάλα. Σύμπτωση;;

ΚΟ: Η Καμπάλα (Kabbahal) κατατάσσεται στο χώρο του Μυστικισμού και του Αποκρυφισμού έχοντας τις ρίζες της «στα εσωτεριστικά και θεοσοφικά ρεύματα των Ιουδαϊκών κύκλων, της εποχής που είδε την γέννηση του Χριστιανισμού», σύμφωνα με τον Εβραίο καθηγητή Γκερσόμ Σολέμ από το βιβλίο του «Εισαγωγή στην Καμπάλα». Η Καμπάλα θεωρείται «πίστη», που καλλιεργείται έντεχνα με εσωτεριστικές και θεοσοφικές διδασκαλίες. Η λέξη Καμπάλα σημαίνει «να δέχεσαι». Διάβασε: Η αποκρυφιστική μαγεία της Ιουδαϊκής Καμπάλα

Ο κόσμος του Νώε του Αρονόφσκι είναι βουτηγμένος στονΓνωστικισμό: ένα διαβαθμισμένο σύμπαν «ανώτερου» και «κατώτερου». Το «πνευματικό» είναι καλό, και ψηλά «εκεί πάνω» ο ανέκφραστος, αμίλητος θεός κατοικεί, και το «υλικό» είναι κακό και «εδώ κάτω» τα πνεύματά μας περιβάλλονται από σάρκα. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τους πεσόντες γιους και κόρες του Αδάμ και της Εύας, αλλά και τους πεσόντες αγγέλους, οι οποίοι απεικονίζονται ρητά ως πνεύματα παγιδευμένα μέσα σε ένα υλικό «σώμα» από λάβα που έχει ψυχεί.

Οι Γνωστικοί τους αποκαλούν Άρχοντες, μικρότερα θεία όντα ή αγγέλους που βοηθούν τον "Δημιουργό" στη διαμόρφωση του ορατού σύμπαντος. Και η Καμπάλα έχει ένα πάνθεο αγγελικών όντων που ανεβοκατεβαίνουν τη σκάλα του «θεϊκού όντος». Και οι πεσμένοι άγγελοι δεν έχουν πέσει εντελώς. Για να παραθέσω το Zohar και πάλι, ένα κεντρικό Καβαλιστικό κείμενο : «Όλα τα πράγματα από τα οποία αυτός ο κόσμος αποτελείται, το πνεύμα όσο και το σώμα, θα επανέλθουν στην αρχή και τη ρίζα από την οποία προήλθαν». Αυτό είναι ακριβώς τι συμβαίνει στα Τέρατα από Λάβας του Αρονόφσκι. Σώζονται μόνα τους, πετάνε το εξωτερικό υλικό δέρμα τους και πετάνε πίσω στον ουρανό. Παρεμπιπτόντως, παρατήρησα ότι στην ταινία, καθώς η οικογένεια ταξιδεύει μέσα από μια έρημο, ο Σημ ρωτά τον πατέρα του: «Είναι αυτό ένα ορυχείο Zohar;», Μάλιστα. Αυτό είναι το όνομα τουιερού καβαλιστικού κειμένου.

Ολόκληρη η ταινία είναι, μεταφορικά, ένα ορυχείο «Zohar»!

Αν υπήρχε οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με τους "Watchers", ο Αρονόφσκι δίνει σε αρκετά από αυτά ονόματα: Semyaza, Magog και Rameel. Είναι όλοι γνωστοί δαίμονες στην εβραϊκή μυστικιστική παράδοση, όχι μόνο στην Καμπάλα, αλλά και στο βιβλίο του Ενώχ.

Τι; Οι δαίμονες σώζονται; Ο Adolphe Franck εξηγεί την κοσμολογία της Καμπάλα: «Τίποτα δεν είναι απόλυτα κακό. Τίποτα δεν είναι καταραμένο για πάντα - ακόμη και ο αρχάγγελος του κακού ή το δηλητηριώδες θηρίο, όπως ονομάζεται μερικές φορές. Θα έρθει μια στιγμή που θα ανακτήσει το όνομά του και την αγγελική του φύση».

Εντάξει. Αυτό είναι παράξενο. Αλλά, για στάσου. Όλοι στην ταινία φαίνεται να λατρεύουν τον «Δημιουργό» ("The Creator"), σωστά;

Εκτός από το ότι όταν οι Γνωστικοί μιλούν για τον «Δημιουργό» δεν μιλάνε για το Θεό. Ο Δημιουργός του υλικού κόσμου είναι ένας ανίδεος, αλαζονικός, ζηλιάρης, καταπιεστικός, βίαιος, χαμηλού επιπέδου, ​​νόθος γιος μιας θεότητας χαμηλού επιπέδου. Είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία του "μη-πνευματικού" κόσμου της σάρκας και της ύλης και ο ίδιος είναι τόσο αδαής σχετικά με τον πνευματικό κόσμο που φαντάζεται τον εαυτό του τον «μόνο Θεό» και απαιτεί απόλυτη υπακοή. Σε γενικές γραμμές τον αποκαλούν «Γιαχβέ». Ή άλλα ονόματα, όπως ‘Ialdabaoth’ για παράδειγμα.

Αυτός ο Δημιουργός προσπαθεί να κρατήσει τον Αδάμ και την Εύα μακριά από την αληθινή γνώση του θείου και όταν δεν υπακούν, γεμίζει με οργή ​​και τους πετάει έξω από τον Παράδεισο.

Με άλλα λόγια, το φίδι είχε δίκιο... Αυτός ο «θεός», ο «Δημιουργός», τον οποίον λατρεύουν, τους απέτρεψε από κάτι που το φίδι θα τους παρείχε: την ίδια θεότητα.

Ο κόσμος του Γνωστικού μυστικισμού έχουν μια μυριάδα ποικιλιών. Αλλά, σε γενικές γραμμές, έχουν από κοινού την ιδέα ότι το φίδι είναι "Σοφία" ή "Μητέρα". Το φίδι αντιπροσωπεύει το αληθινό θείο, και οι ισχυρισμοί του «Δημιουργού» είναι ψευδείς.

Είναι λοιπόν το φίδι ένας πολύ σημαντικός χαρακτήρας στην ταινία;

Ας πάμε πίσω στην ταινία. Η ταινία ανοίγει με τον Λάμεχ να πρόκειται να ευλογήσει τον γιο του τον Νώε. Ο Λάμεχ, μάλλον περίεργο για έναν πατριάρχη οικογένειας που πιστεύει στον Θεό, παίρνει ένα ιερό κειμήλιο, το δέρμα του φιδιού από τον Κήπο της Εδέμ. Το τυλίγει γύρω από το χέρι του, απλώνει το χέρι του για να αγγίξει το γιο – τότε ακριβώς μία ομάδα επιδρομέων τους διακόπτει και η τελετή δεν ολοκληρώνεται. Ο Λάμεχ σκοτώνεται και ο «κακός» της ταινίας, Θουβάλ-Κάιν, κλέβει το φιδόδερμα. Ο Νώε, με άλλα λόγια, δεν παίρνει τις «ευλογίες» που έχει το δέρμα του φιδιού.

Το δέρμα δεν φωτίζεται μαγικά στο χέρι του Θουβάλ-Κάιν, οπότε προφανώς δεν γίνεται «φωτισμένος». Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι στην ταινία, συμπεριλαμβανομένου του πρωταγωνιστή και του ανταγωνιστή, Νώε και Θουβάλ- Κάιν, λατρεύουν τον "Δημιουργό". Είναι όλοι πλανημένοι. Κάτι που πολλοί παρατήρησαν είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συμπαθητικοί χαρακτήρες και ότι όλοι μοιάζουν να λατρεύουν τον ίδιο Θεό. Ο Θουβάλ-Κάιν και το σινάφι του είναι κακοί και, όπως αποδεικνύεται, ο Νώε είναι και αυτός αρκετά κακός όταν εγκαταλείπει τη φίλη του Χαμ και σχεδόν σκοτώνει τα δύο νεογέννητα παιδιά. Ορισμένοι το θεωρούν αυτό σαν ένα είδος σχολίου σχετικά με το ότι υπάρχει το κακό σε όλους μας. Παρακάτω ένα απόσπασμα από το Zohar:

«Δύο όντα [Αδάμ και Nachash - το φίδι] είχαν επαφή με την Εύα [η δεύτερη γυναίκα], και συνέλαβε από έναν από τους δύο και γέννησε δύο παιδιά. Το κάθε ένα ακολούθησε έναν από τους πατέρες, και τα πνεύματά τους χωρίστηκαν, ένα σε αυτή την πλευρά και ένα στην άλλη, και ομοίως οι χαρακτήρες τους. Από την πλευρά του Κάιν είναι όλα τα κακά είδη. Από την πλευρά του Αβελ μια πιο ελεήμων τάξη, αλλά όχι εξ ολοκλήρου ευεργετική – το καλό κρασί αναμίχθηκε με το κακό».

Τέλος πάντων, όλοι λατρεύουν την κακή θεότητα. Που θέλει να τα καταστρέψει όλα. Και οι δύο, ο Θουβάλ-Κάιν και ο Νώε έχουν πανομοιότυπες σκηνές, ψάχνουν στους ουρανούς και ρωτούν, «Γιατί δεν μου μιλάς;» Ο «Δημιουργός» τους έχει εγκαταλείψει γιατί προτίθεται να τους σκοτώσει όλους.

Ο Νώε λαμβάνει ένα όραμα για τον επερχόμενο κατακλυσμό. Πνίγεται, αλλά βλέπει ζώα που επιπλέουν στην επιφάνεια προς στην ασφάλεια της κιβωτού. Καμία ένδειξη ότι ο Νώε θα σωθεί. Βουλιάζει, ενώ τα ζώα , «τα αθώα», επιπλέουν. Ο «Δημιουργός» που δίνει το όραμά στον Νώε θέλει όλους τους ανθρώπους νεκρούς.

Πολλοί σχολιαστές θεωρούν την μετατροπή του Νώε σε ένα μανιακό, που θέλει να σκοτώσει τις δύο νεογέννητα κόρες του γιου του, μια περίεργη στροφή στην πλοκή. Δεν είναι καθόλου περίεργη. Κατά την άποψη του παραγωγού, ο Νώε λατρεύει ένα ψεύτικο, μανιακό θεό. Όσο πιο πιστός γίνεται ο Νώε, τόσο πιο ανθρωποκτόνος γίνεται. Γίνεται «κατ’ εικόνα του θεού».

Αλλά ο Νώε απογοητεύει τον «Δημιουργό». Δεν μπορεί να αφαιρέσει τη ζωή, όπως ο θεός του θέλει. «Όταν κοίταξα αυτά τα δύο κορίτσια, η καρδιά μου γέμισε μόνο με αγάπη», λέει. Ο Νώε έχει τώρα κάτι που ο "Δημιουργός" δεν έχει. Αγάπη. Και έλεος. Αλλά πού τα βρήκε; Και γιατί τώρα;

Στην αμέσως προηγούμενη σκηνή ο Νώε έχει σκοτώσει τον Θουβάλ-Κάιν και έχει ανακτήσει το φιδόδρεμα: "Σοφία", το πραγματικό φως του θείου. Σύμπτωση;

Κανένα ουράνιο τόξο δεν εμφανίζεται στο τέλος, λόγω της διαθήκης που κάνει ο Θεός με τον Νώε. Το ουράνιο τόξο εμφανίζεται όταν ο Νώε ξεμεθά και αγκαλιάζει το φίδι. Τυλίγει το δέρμα γύρω από το χέρι του και ευλογεί την οικογένειά του. Δεν είναι ο Θεός που λέει τώρα να πολλαπλασιαστούν και να γεμίσουν τη γη, αλλά ο Νώε, που μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, "Εγώ", φορώντας το φυλαχτό φίδι. (Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα ουράνια τόξα είναι όλα κυκλικά. Ο κύκλος του «Ενός», το Ein Sof, στην Καμπάλα, είναι το σημάδι του μονισμού).

Παρατηρήστε την θεματική αλλαγή: Ο Νώε ήταν μεθυσμένος πριν. Τώρα είναι νηφάλιος και «φωτισμένος». Έχει ξεπεράσει και αυτήτην δολοφονική, ζηλιάρικη θεότητα.

 Στον Γνωστικισμό βέβαια υπάρχουν διαφορές. Ορισμένες ομάδες είναι «δυαδιστικές», όπου ο «Δημιουργός» είναι πραγματικά ένας εντελώς διαφορετικός «θεός». Άλλες είναι πιο «μονιστικές». Άλλοι λένε πως η κατώτερη θεότητα "μεγαλώνει" και "ωριμάζει" και ότι ανεβαίνει «σκάλες» σε υψηλότερα ύψη. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πάντως, ότι η ταινία βρίθει καβαλιστικών εικόνων και θεμάτων. Για παράδειγμα, παρατήρησα ότι οι «παρατηρητές » φαίνεται να διαμορφώνονται σκόπιμα σαν εβραϊκά γράμματα..

 

Συμπερασματικά, δεν χωρά αμφιβολία ότι ο Αρονόφσκι δημιούργησε μια ιστορία του Νώε χωρίς καμία αναφορά στην Αγία Γραφή, αλλά μια ιστορία του Νώε απευθείας από καβαλιστικές και γνωστικές πηγές.

Το πραγματικό σκάνδαλο όμως είναι σε όλα αυτά δεν είναι ότι απογοήτευσε τους χριστιανούς που είχαν πιο υψηλές προσδοκίες. Το σκάνδαλο είναι ότι πολλοί  χριστιανοί ηγέτες στις ΗΠΑ ενέκριναν αυτή την ταινία (με λόγια του στυλ «τουλάχιστον το Χόλιγουντ κάνει κάτι με την Αγία Γραφή» κλπ.).

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγή : Άρθρο του Brian Mattson, Ph.D. (Πανεπιστήμιο του Aberdeen) Αμερικάνου καθολικού θεολόγου, συγγραφέα και ομιλητή.